Iðunn : nýr flokkur - 01.01.1919, Blaðsíða 68

226
Ágúst H. Bjarnason:
IIÐUNN
taka að sér póst- og símasambönd, vegi, brýr og
ýms önnur samgöngufæri, svo sem járnbrautir o. fU
heldur eru þær og víða farnar að sjá þegnum sínum
fyrir ýmsum lífsnauðsynjum, svo sem vatni, ljósi og
eldivið, íbúðum og samkomuhúsum, vatnsaíli til
ljósa og vinnuaíls og ýmislegu lleiru víðsvegar um
heim, og það víðast hvar með svo ágætum árangri*
að báðir aðiljar, bæði þjóðfélagið og þegnarnir, mega
vel við una. Skulu nú nefnd nokkur dæmi þessa.
Skal þá fyrst minst á það, sem er deginum ljós-
ara og hefir þegar borið hinn bezta árangur. Sú
stefna hefir, eins og kunnugl er, ríkt til skams tíma
á íslandi að selja sem fiestar þjóðareignir og þjóð-
jarðir; en nú er sú stefna að ryðja sér til rúms uni
ýms lönd að gera sem fiest að þjóðareign. Þannig
reyndi Prússastjórn þegar fyrir stríðið að kaupa upp
lönd, einkum skóglendi, bæði tif þess að landið yrðJ
ekki rúið skógi og eins til þess að útvega þegnum
sínum eldivið og aðrar lífsnauðsynjar. Og í sömu átt
hafa ýmsar þýzkar borgir og bæjafélög stefnt með
landakaup og annað. En þessi landakaup hafa hafl
stórhagnað í för með sér, ekki einungis fyrir bæjar'
félögin sjálf, heldur og, og það engu síður, fyrir
sjálfa borgarana.
Bæjarstjórnunum er nefnilega í sjálfsvald sett, hvar
og í hvaða áttir eigi helzt að byggja borgirnar og
hvernig húsum skuli skipað, hvar helztu og fegurstu
byggingarnar eigi að rísa o. s. frv.; en þetta getur
auðvitað hækkað verðmæti lóðanna að iniklum mun.
Og ef bæjarfélögin sjálf ráðast í að byggja, verða
þau eigendur bæði búsa og lóða. En afgjaldið eitt
af lóðum og landareignum getur orðið svo inikið,
að það létti öllum sköttuin og skyldum, öðrum en
lóðargjöldum, af borgurum bæjarins, og má nefna
þó nokkur dæmi þessa:
Freiburg im Breisgau (Baden), sem hefir nú um