Iðunn : nýr flokkur - 01.01.1919, Side 77

IÖUNN1
Er sóeíalisminn í aösigi?
235
úr ríkissjóði fullum 72 milj. króna, enda er nú mest
alt landið þakið rafleiðslum ríkisins. Af 880 þús.
hestöflum, sem framleidd voru árlega í Svíþjóð, átti
ríkið 1913 hvorki meira né minna en 670 þús. hest-
öfl. Rafmagn þetla er notað til lj^singar um borg og
hý, til þess að reka með járnbrautir, sporvagna og
önnur samgöngufæri og siðast en ekki sízt til ýmissa
iðnaðarfyrirtækja. Alt er þetta unnið úr vatnsaílinu
og má því líta á það sem einskonar vitaðsgjafa auðs
og farsældar.
En þetta ætti að gefa oss íslendingum ærið um-
hugsunarefni, sem undanfarin ár höfuin verið að
glopra hverjum fossinum á fætur öðrum í hendur
einstakra manna og félaga utan lands og innan, án
þess að löggjöf og landsstjórn haíi tekið verulega í
taumana, meðan tími var til. t’etta getur orðið oss
til hins mesta miska í framtíðinni, eins og á hinn
bóginn eignarhaldið og hagnýting fossanna af hálfu
hins opinbera gæti orðið oss til hinnar mestu bless-
unar, ef því væri stýrt með viti og fyrirliyggju, til
þess að leiða ljós og yl og óþrjótandi vinnumagn inn
á svo að segja hvert heimili í landinu.
Dæmi þau, sem nú hafa verið nefnd, ættu að geta
sýnt, hvað hægast muni að starfrækja af hálfu hins
opinbera, sem sé lönd og lóðir, hús og íbúðir, vatn,
Ijósmagn og vinnumagn. Er það og nægileg visbend-
•ng um, hvað tiltækilegast muni að leggja undir
yflrráð lands- og héraðssljórna, þótl stofnun og starf-
l'seksla slíkra fyrirtækja yrði fyrst um sinn falin
einstökum mönnuin eða hlutafélögum um ákveðið
árabil. En einmitt það, sem nú hefir verið nefnt,
snertir helstu lífsnauðsynjar manna, og þær ættu
sizt að geta orðið að féþúfu einstakra manna. Eng-
nna ætti að leyfast að okra á lifsnauðsynjum annara
nianna, og því ætti flest slíkt að leggjast sem fyrst
undir yfirráð ríkisins eða einstakra héraðsstjórna, en