Kirkjuritið - 01.04.1972, Blaðsíða 86

eða þar sé útí fólginn nokkur helgi-
dómur, heldur vegna góðrar, gamall-
ar og œrlegrar siðvenju, svo að allir
hlutir í þeirri kristilegri samkundu
mœtti skikkanlega, siðsamlega, œr-
lega og samþykkilega til ganga. Og
þó það skeði ei fyrir aðra grein, en
vegna heilagra Guðs engla, sem þar
eru nólœgir vor ó meðal. Þar fyrir
skulu og Ijós ó altari tendrast (ei
fleiri en tvö). Þar skal og vera kal-
eikur og patína með hreinlegum lín-
dúkum."
Siðareglur þœr, sem Guðbrandur
biskup setti að fornri fyrirmynd í
messubók sína, hafa haldizt að mestu
fram ó þennan dag.
Það er athyglisvert við þessar lút-
ersku heimildir, að þœr vísa allar
til þess, sem „venjulegt" er, eða
„sem tíðkast hefur", eða eru „fornar
venjur" o.s.frv. Eiga þeir þó óvallt
við það, sem tíðkaðist fyrir siðaskipti.
Til er ein íslenzk heimild varðandi
skrúða prests og altaris. Hún er í
skriftaboði Þorlóks helga fró órinu
1178. Dl, I. Þar segir: „Ef prestur
syngur messu svo, að hafi eigi þessa
reiðu til alla: Hamettu og messuserk,
stólu og hökul, handlín og korpóral,
vín, vatn og óblótu, vígðan altaris-
stein, fastan eða lausan, bœkur, svo
að hann bjargist við og Ijós-----------
þó skal skrift skepja. Syngja skal
messu þótt altarisdúkur sé óvígður
eða lindi eða svo þótt eigi séu vax-
Ijós og sé það eigi fyrir óhlýðni
sakir."
Það, sem Þorlókur biskup telur hér
upp, var hið ,venjulega" eða „forna",
sem hin lútersku rit nefna svo. Því
nœr allar helgisiðareglur lútersku
kirkjunnar eru sameiginlegar henm
og rómversku kirkjunni. Þœr hafa
fylgt kristninni svo langt, sem vitað
verður. Þœr eru til orðnar við kristnar
helgiiðkanir og því jafn nóttúrlegar
kaþólskum og mótmœlendum.
Altarið og búnaður þess
Helgisiðir taka ekki aðeins til texta
og tóna, þeirra sem fram eru fluttir,
heldur og til hússins, húsbúnaðar,
óhalda, skreytingar, klœða, táknmáls
og atferlis.
Staður helgihalds er kirkjuhús. Að
vísu er hœgt að messa við sjúkrabeð-
í heimahúsum, samkomuhúsum eða
undir beru lofti, en eigi hentar þa^
söfnuðum að staðaldri. Sagan sýnir
og, að kristnir menn hófu mjag
snemma kirkjubyggingar og reista
þœr í hverri sókn strax og þeir gatu
átt þœr í friði.
Hér er ekki rúm til að rœða kirkjU'
bygginguna í heild, aðeins verðut
rœtt stuttlega um höfuðatriði hennat,
altarið.
.JC
Kirkjan er byggð utan um altari°
og söfnuð þess. Altarið er sá staðar
í kirkjunni, sem allar helgiathafmr
safnaðarins eru framdar vi ð. Það er
því miðdepill og megin staður hverr-
ar kirkju. Af því leiðir, að altarið þarr
að vera svo sett, að það sé auglj°s'
lega aðalatriði innan kirkjunnar, °9
svo úr garði gert, að það henti þeim
athöfnum, sem þar eru framdar.
í öndverðu var altarið aldrei upP
við vegg, heldur stóð það svo fria^
að prestur var bakvið það. Bakvi
altarið var einnig hásœti biskups
(húsbóndastóllinn), og út frá þvþ 1
beggja handa, var röð sœta fyr,r
84