Eimreiðin - 01.04.1927, Qupperneq 105

eimreiðin
RITSJÁ
201
á Ieiksviði (nema „ beinagrindin" í síðasta þætti), en að vísu eru þar
ekki könnuð nein úthöf eða hyldýpi sálarinnar, því að tilraunin að gera
grein fyrir sinnaskiftum príorsins, hvernig hann verður sá djöfull, sem
hann er, mistekst algerlega. Okkur er sagt, að klaustrið hafi spilt honum,
en við sjáum ekki þróunarferil hans. Ótfar er fremur lítil persóna frá
höfundarins hendi, en Haukur er röskur maður, og stúlkurnar, Borg-
hildur og Sigrún eru hálfgerðir skuggar. Vfirleitt liggur styrkur leikrits-
ins ekki í skapgerðarlýsingunum, heldur í ádeilunni.
Leikritið er sem sé eldheit ádeila á klausturlifnað yfirleitf; höf. finst
hann óeðlilegur og skaðlegur. Að vísu sér höf., að í klaustrunum hafa
verið unnin þarfaverk bókmentunum og andlegri menningu yfirleitt (sbr.
lesandi munkinn og skrifandi munkinn), en hitt yfirgnæfir þó í augum
hans, spillingin, valdafíknin, meinlæting líkamans (hana hatar höfundurinn),
— sálarmorðin. Hefur þetta alt sjálfsagt við nokkur rök að síyðjast, en
er þó einhliða, eins og allar ádeilur. Þráin til að krossfesta holdið og
hefja sig þann veg til æðra lífs er sumum mönnum svo að segja ásköpuð
eða mjög rík í eðli þeirra, og að vísu má telja hana óeðlilega og sjúk-
lega, en það breytir ekki þeirri staðreynd, að þessi þrá er til. Aðalgall-
arnir á kristnu klaustralífi virðast vera tveir, — sá annar, að gefa misjöfn-
um mönnum vald yfir sál sinni, og hinn sá, að heitið skuli vera æfilangt
og órjúfandi. Þar hefur Búddhatrúnni tekisf betur, að því er ég hef fyrir
satt. Þar kvað munkarnir jafnan vera frjálsir að því að hverfa aftur til
venjulegs lífs, en það kvað varla koma fyrir, því að frelsið er fraustasti
fjöturinn. Og hjá Búddhatrúarmönnum heyrist mikið um það frelsi og
þann létti, sem það veldur, að hafna öllu af frjálsum vilja — sleppa
fastatökum þeim á svokölluðum gæðum lífsins, sem flestum eru eiginleg.
Og þessi gleði, sem er sameiginleg öllum æðri trúarbrögðum, hlýtur að
byggjast á einhverjum veruleika. —
Það er vottur um vaxandi áhrif kaþólskrar kirkju hér á Iandi, að á
skömmum tíma skuli hafa komið út jafnmargar bækur, sem snerta ka-
þólska kirkju, og raun er á orðin — Heilög kirkja, Vefarinn frá Kasmír,
Munkarnir á MöðruvöIIum, svo að ég nefni þær helzfu. En umræður
eru alt af góðar og geta varpað ljósi á ýms atriði, sem nauðsynlegt er
að glöggva sig á til að geta tekið afstöðu gagnvart kaþólskum sið.
Jakob Jóh. Smári.