Eimreiðin - 01.04.1954, Blaðsíða 58

130
ARABISKAR BÖKMENNTIR
eimreiðin
hættulegur falsspámaður. í bók sinni „Um hetjur og hetjudýrk-
un“, sem út kom árið 1841, lýsti Carlyle honum sem einum af
mestu spámönnum mannkynsins, og erfitt mun að hnekkja þeim
ummælum með frambærilegum rökum. Um Kóraninn kemst
Carlyle þannig að orði í sömu bók: „Múhameðstrúarmenn sýna
Kóraninum svo mikla lotningu, að fáir kristnir menn munu sýna
Biblíunni aðra eins. Hann er talinn fullkominn mælikvarði fyrir
réttri breytni í lífinu, boðskapur, frá himnum sendur, til mann-
anna, sem öllum beri að kynna sér. Dómararnir dæma eftir hon-
um, öllum Múhameðstrúarmönnum ber að lesa hann. Þeir lesa
hann á hverjum degi í musterum sínum---. í tólf hundruð ár
hefur boðskapur hans hljómað daglega frá bænhúsunum til eyrna
mannanna og hjartna. Vér höfum heyrt getið um doktora Mú-
hameðstrúarmanna, sem hafa lesið hann sjötíu þúsund sinnum!“
Á 7. og 8. öld gerðu Arabar margar innrásir í nágrannalöndin,
Sýrland, Persíu, Irak, Egyptaland, Norður-Afríku og Spán, og
lögðu þau að meira eða minna leyti undir sig. í löndum þessurn
stofnuðu þeir ríki undir arabiskri stjórn, og náði arabisk menning
mikilli útbreiðslu á þessu tímabili, svo sem í ríkjum Serkja í
Norður-Afríku og á Spáni. Vísindi og listir blómguðust, og ný
stefna hófst í ljóðagerð, sem var í ýmsu frábrugðin hinni fornu
ljóðagerð Araba. Skáldið Ómar ibn-abi-Rabiah (d. um 719) orti
rómantísk ástaljóð, sem náðu miklum vinsældum, og fleiri skáld
ortu í sama anda. Stjörnufræði og læknislist voru þau vísindi,
sem mest voru iðkuð af Aröbum. Jafnframt urðu þeir fyrir
menningaráhrifum frá Hellenum, Gyðingum, kristnum mönnum,
Indverjum og fleiri þjóðum og trúarflokkum. Árið 772 kom
óþekktur Hindúi til borgarinnar Bagdad og flutti með sér indversk
rit um stærðfræði og stjörnufræði, sem þýdd voru á arabisku og
höfðu mikla þýðingu fyrir arabisk vísindi. Meðal annars fengu
Arabar þaðan töluorðin, en þaðan tóku svo vestrænar þjóðir þau
upp. í Bagdad var settur á stofn eins konar háskóli, sem nefndist
Hús vizkunnar, og var hann vígður árið 830. Varð þar miðstöð
arabiskra vísindaiðkana, einkum í læknisfræði og stjörnufræði, en
einnig málvísinda og bókmenntaiðkana. Á Spáni var reist önnur
mikilvæg menningarmiðstöð, þar sem var háskóli Serkja í borg-
inni Cordova. Við þann háskóla starfaði rithöfundurinn Al-Quli
á ríkisstjórnarárum Hakams II (961—76). Hann reit meðal annars
merkilega bók um fornmenntir Araba. Ibn-Abd-Rabbihi hét annað
skáld, sem uppi var í Cordova á 9. öld og naut mikillar hylli fyrir
Ijóð sín, enda gerði kalífinn hann að lárviðar-skáldi sínu. Þriðji