Eimreiðin - 01.04.1954, Blaðsíða 60

132
ARABISKAR BÓKMENNTIR
EIMREIÐlN
á ríkisstjómarárum kalífans Harun al-Rashid, en svo gætir einnig
mikilla áhrifa frá Egyptalandi, svo sem í frásögnum af loftönd-
um og margs konar töfrum. Einnig gætir áhrifa frá Indlandi og
úr indverskum bókmenntum, svo sem frá Mahabharata. Þúsund
og ein nótt hefur verið talin ágætasta sagnasafn, sem Vestur-
landabúar hafa fengið frá Austurlöndum, enda hefur bókin hlotið
óhemju vinsældir með vestrænum þjóðum og nýtur þeirra vin-
sælda enn þann dag í dag, enda þýdd á flest tungumál Vestur-
landa. Meðal Araba sjálfra hefur ritið aldrei náð svipuðum vin-
sældum og erlendis. Sumir mestu menningarfrömuðir þeirra hafa
talið það bæði heimskulegt rit og ósannar lýsingar þess á arabiskri
menningu og lifnaðarháttum. Þó er það mikið lesið í laumi meðal
almennings í arabiskum löndum.
Á 19. öld var miðstöð arabiskrar menningar í Miklagarði, enda
réði Tyrkjasoldán, sem þar hafði aðsetur, mestu í löndum Araba
og taldist yfirmaður Múhameðstrúarmanna í Asíu og Afríku.
Helztu leiðtogar þeirra á þessu tímabili voru þeir Jamal-al-Din
al-Afghani (1839—97) og lærisveinn hans, Muhammed Abdu
(1849—1905). Sá fyrrnefndi barðist fyrir því að sameina allar
þjóðir Múhameðstrúarmanna og kom af stað uppreisn í Egypta-
landi, sem leiddi til þess, að Bretar lögðu undir sig landið. Hann
samdi tvö rit um skoðanir sínar, og kom annað þeirra út í
París árið 1884. Þar gerir hann grein fyrir því, hvernig Múhameðs-
trúarmenn geti með mestum árangri varizt vestrænum áhrifum-
Hinn síðar nefndi, sem gerðist snemma lærisveinn og aðdáandi
al-Afghanis, samdi rit um dulræna reynslu sína, sem vakti mikla
athygli. Annað rit hans, Um sameininguna við guðdóminn, aflaði
honum enn meiri frægðar, enda var hann talinn lærðasti guðfræð-
ingur og trúvamarmaður Múhameðstrúarmanna, sem þá var uppi-
Nafnfrægur sagnfræðingur var Shibab-al-Din al-Salawi (1835—
97), sem ritaði sögu Marokko, þar sem hann var fæddur og starf-
aði lengst af ævinnar. Er bók þessi talin hið bezta heimildarrit,
sem til er um uppruna Marokkobúa, líf þeirra og menningu. Eitt
bezta ljóðskáld Araba á 19. öld var Sýrlendingurinn Khalil Matram-
í ljóðum hans gætir mjög áhrifa frá vestrænni menningu. Árið
1908 kom út safn ljóða hans undir nafninu al-Khalil (Vinurinn)-
Árið 1913 stofnaði Háskóli Egyptalands til hátíðar til heiðurs
arabiskum bókmenntum, og var Khalil Matram þar heiðursgestur.
Allir helztu rithöfundar og skáld Araba voru þátttakendur í hátíð-
inni, svo sem ljóðskáldið Shakib Arslan, prins, sem síðari hluta
ævinnar átti heima í Svisslandi, Amin Rihani (1876—1940), fædd-