Uppeldi og menntun - 01.01.1998, Blaðsíða 9

ÁGÚSTA PÁLSDÓTTIR
UPPELDI OG LESTUR
/ pessari grein eru raktar niðurstöður rannsóknar á því hvernig tómstundavenjur flytjast
milli kynslóða og var sérstök áhersla lögð á að athuga samhengið milli hvatningaraðferða
foreldra og lestraráhuga barna. Eigindlegar rannsóknaraðferðir voru notaðar og var rann-
sóknargagna aflað með opnum viðtölum. Þátttakendur voru meðlimir tólf fjölskyldna, börn
á aldrinum tíu til tólf ára, foreldrar þeirra og afar og ömmur, í fóður- og móðurætt, alls 74
einstaklingar. Kenningar Baumrind um áhrif mismunandi uppeldisaðferða á persónuleika-
mótun barna voru notaðar til að skoða samhengið milli hvatningaraðferða foreldra og
lestraráhuga barnanna. Niðurstöðurnar benda til að samhengi sé milli þeirra hvatning-
araðferða sem foreldrar notuðu og þess hvernig lestraráhugi barnanna þróaðist. Algengast
var aðforeldrar þeirra barna sem höfðu lítinn áhuga á lestri notuðu eftirlátssamar eða skip-
andi aðferðir. Ýmist annað eða báðir foreldrar þeirra barna sem höfðu áhuga á lestri notuðu
leiðandi hvatningaraðferðir. í fjölskyldum þessara barna var lestur jafnframt sameiginlegt
áhugamál foreldra og barna, félagsleg samskipti í kringum hann voru mikil og lestur var
hluti af daglegu fjölskyldulífi heimilismanna.'
ísland hefur á undanförnum árum tekið þátt í norrænni rannsókn sem hefur það
markmið að kanna nokkra sálfræðilega og félagslega þætti sem tengjast lestrar- og
fjölmiðlavenjum innan fjölskyldunnar. Á síðastliðnum áratugum hafa örar sam-
félagsbreytingar átt sér stað á Norðurlöndunum. Þetta á sérstaklega við um þær
aðstæður sem fjölskyldan býr við þar sem forsendur foreldra til uppeldis og þar
með uppvaxtarskilyrði barna hafa tekið töluverðum breytingum. Jafnframt hafa
orðið stórstígar breytingar á möguleikum á notkun fjölmiðla og á valkostum þeirrar
kynslóðar sem nú er að vaxa úr grasi um tómstundaiðkun. Framboð á menningar-
og skemmtiefni hefur aukist mikið og að sama skapi hafa hugmyndir og venjur
fólks þróast. Bækur eru í vaxandi samkeppni við aðra miðla um tíma og athygli
fólks og því var talin þörf á að rannsaka hvaða afleiðingar þessar breytingar hafa í
för með sér fyrir ritmenninguna.
Niðurstöður erlendra rannsókna á tómstundalestri barna sýna meðal annars að
börn sem hafa áhuga á lestri eru yfirleitt virk í tómstundum sínum og taka þátt í
* Rannsóknin nefnist Skriftkultur og mediebrug í Nordiske Faitiilier og auk íslands taka Danmörk, Noregur og
Svíþjóð þátt í henni. Stjóm norrænu rannsóknarinnar fyrirhugar að vinna sameiginlegar niðurstöður úr
rannsóknum landanna fjögurra að þeim loknum. Grein þessi byggist á meistaraprófsritgerð höfundar en hún
afmarkaðist við íslenska hluta norrænu rannsóknarinnar og jafnframt við þann þátt rannsóknarinnar sem
beindist að því að athuga með hvaða hætti lestrarvenjur og viðhorf til lesturs flytjast á milli þriggja kynslóða,
þar sem sérstök áhersla er lögð á að rannsaka lestrarvenjur á æskuárum og hvert hlutverk fjölskyldunnar er
sem áhrifavalds á þessu sviði.
Uppeldi og menntun - Tímarit Kennaraháskóla íslands 7. árg. 1998
7