Uppeldi og menntun - 01.01.1998, Blaðsíða 64

INNTAK SOGUKENNSLU
isvarði bendir honum á erfðahyllinguna (einveldisskuldbindinguna, Kópavogs-
fundinn) árið 1662 og telst til þjóðarsögunnar. Þessi viðburður snertir nemandann
sem íslending og Norðurlandabúa, jafnvel Evrópumann þar sem einveldið var
evrópskt fyrirbæri. En kemur þeim sem býr í Kópavogi þessi atburður sérstaklega
við? Það var tilviljun sem réð að erfðahyllingin fór fram í Kópavogi en ekki á Þing-
völlum. En staðurinn er til minnis um samhengi og nálægð, að menn réðu ráðum
sínum á sama stað fyrir rúmum 300 árum. Myndi söguvitund og sjálfsmynd nem-
andans veikjast eða styrkjast við að kryfja atburðinn og komast e.t.v. að því að
Danir kúguðu engan til að afsala réttindum og að menn skemmtu sér við söng og
dans á eftir? Kópavogur á sér aðra fortíð sem er yngri og lýsir byggð sem óx upp
eftir seinna stríð. Þetta er ekki átakasaga á ytra borði og hún á sér fátt um minnis-
varða. Hvernig eiga nemendur að nálgast slíka sögu sem ekki bíður tilbúin í
kennslubókum? Þeir geta farið í leit undir leiðsögn kennara en ekki er hægt að ætl-
ast til að þeir geti unnið það verk frá grunni. Fræðimenn og sveitarfélagið verða að
koma til hjálpar. Nýjar rannsóknaraðferðir og ný viðhorf geta greitt fyrir og ljáð
viðfangsefninu vægi og samhengi.
Áhersla á söguvitund og viðmið í nútímanum má þó ekki verða takmarkandi.
Fyrri tíma fólk er ekki einungis efniviður í nútíma heldur lifði sínu lífi sem laut
skilmálum síns tíma og skapaði sér svigrúm sem ekki verður skilið nema að reynt
sé að setja sig inn í tíðaranda án nytjasjónarmiða eftirtímans. Og nemendur eru ekki
einungis þegnar í einu þjóðríki eða bæjarfélagi. Þeir eru mannverur sem er skömmtuð
tilvera á jörðinni um nokkra hríð og sækja í söguna til að hefja sig yfir stað og
stund, skoða sögu mannsins í veröldinni og stöðu sína í lífkeðju kynslóðanna, upp-
hefja takmörk mannsævinnar, hugsa frjálst og skapa.
NIÐURLAG
Sagan birtist víðar en í sögukennslu í skólum. Hún er víða sýnileg - í bókmenntum,
listum, tungumáli, á söfnum, í byggingum, landslagi, í tali manna og enn víðar. En
stjórnvöld og þjóðirnar hafa ákveðið að henni skuli sérstaklega helgaðar stundir í
skólum þar sem hún er ekki einungis sýnileg heldur skoðuð, skilgreind, krufin og
meðhöndluð. Þó að sögukennsla í skólum sé að jafnaði ekki brýnasta áhugaefni al-
mennings eða stjórnvalda er inntak hennar fjöregg sem ekki leyfist að kasta hvernig
sem er. Þegar nærri því er gengið er slegið á viðkvæma strengi. Áður en varir geta
deilur sprottið upp og stóryrði fallið. Sagan er hin sameiginlega minning (Guð-
mundur Hálfdanarson 1998) sem er ríkur þáttur í sjálfsmynd einstaklinga og þjóða.
„Hvarvetna og ófrávíkjanlega þar sem sögustríð hafa brotist út", segir sagnfræð-
ingur sem stóð í stormum námskrárátaka í Bandaríkjunum fyrir fáum árum og ber
saman við Evrópu, „er þjóðernið og sameiginleg minning helsti ásteytingarsteinn-
inn" (Nash, Crabtree og Dunn 1998:128).
Opinbert skólakerfi hefur sögu á dagskrá sem námsgrein. Á hverjum tíma þarf
því að velja og móta inntak hennar. Inntakið þarf að taka mið af einstaklingunum
sem söguna nema. Þeir einstaklingar heyra til samfélagi, bæði smáu, svo sem fjöl-
skyldu, og stóru - sveitarfélagi, þjóð, heimsbyggð. Þjóðin er hið samfélagslega við-
62