Uppeldi og menntun - 01.01.1998, Blaðsíða 11

ÁGÚSTA PÁLSDÓTTIR
þeirra í öðrum vestrænum ríkjum (Sigríður Þ. Valgeirsdóttir 1993:41-48). Einnig má
finna vísbendingar um að íslensk börn lesi ekki jafn fjölbreytt efni og þau gerðu
fyrir rúmum 20 árum (Ása Þórðardóttir 1994:64). Stúlkur lesa meira en drengir
(Sigríður Þ. Valgeirsdóttir 1993:42-43), en á unglingsárunum dregur hins vegar úr
tómstundalestri hjá báðum kynjum og munur á milli þeirra hverfur eftir að í fram-
haldsskóla er komið (Þóroddur Bjarnason og Þórólfur Þórlindsson 1993:48- 50). Ein
rannsókn (Taylor 1995:208-213) hefur beinst að því að athuga í hvaða tilgangi ís-
lenskar fjölskyldur lesa. Niðurstöðumar sýna að í fjölskyldum þar sem móðir hefur
meiri menntun er lesið með fjölbreyttari tilgang í huga og tómstundir tengjast frem-
ur lestri eða athöfnum tengdum lestri en í fjölskyldum þar sem móðir hefur minni
menntun. Alþjóðleg rannsókn á lestrargetu barna sýnir að lestrarfærni þeirra ís-
lensku barna sem lesa mikið í tómstundum sínum er betri en barna sem lesa lítið.
Auk þess mældist jákvæð fylgni milli árangurs í lestri og þess hve góðan aðgang
börn hafa að lesefni á heimilum sínum og hvort þau nota bókasöfn eða ekki (Sigríður
Þ. Valgeirsdóttir 1993:58-61).
Rannsóknir á því hvað hvetur íslensk börn til að lesa í tómstundum sínum og
hvernig foreldrar geta haft áhrif þar á hefur skort og enn er margt óljóst um lestrar-
venjur íslenskra barna.
Markmiðið með rannsókn þeirri sem fjallað er um var að kanna hvernig lestrar-
venjur flytjast milli þriggja kynslóða. í þessari grein verður fyrst og fremst lögð
áhersla á að reyna að varpa ljósi á þann þátt rannsóknarinnar sem laut að því að
kanna hvað skilur að fjölskyldur þeirra barna sem hafa áhuga á lestri og þeirra sem
hafa lítinn áhuga á lestri. Jafnframt verður fjallað um samhengi milli lestrarvenja
barna og hvatningaraðferða foreldra.
AÐFERÐAFRÆÐI
í rannsókninni voru notaðar eigindlegar rannsóknaraðferðir en þær henta vel í
rannsóknum sem beinast að því að öðlast heildstæða mynd af lífi og aðstæðum
fólks og að skilja hlutina eins og þeir koma þátttakendum fyrir sjónir. Tilgangurinn
er ekki að fá fram tölfræðilegt yfirlit yfir það svið sem rannsakað er heldur að öðlast
dýpri þekkingu á því hvaða merkingu þátttakendurnir sjálfir leggja í líf sitt og
athafnir (Taylor og Bogdan 1984).
Þátttakendur
Á tímabilinu frá því í ágúst 1995 til júlí 1996 voru tekin viðtöl við meðlimi sjö
fjölskyldna, börn á aldrinum tíu til tólf ára, báða foreldra þeirra og afa og ömmur,
bæði í föður- og móðurætt, alls 43 einstaklinga. Auk þess voru notuð viðtöl við
fimm fjölskyldur sem tekin höfðu verið vorið og sumarið 1990. Heildarfjöldi þátt-
takenda, samtals 74 einstaklingar, tilheyrði því tólf fjölskyldum.
Við val á þátttakendum var það sett sem skilyrði að börnin byggju með báðum
foreldrum sínum til að hægt væri að meta áhrif frá bæði föður- og móðurfjölskyldu
þeirra. Jafnframt miðaðist valið við að fá upplýsingar um viðhorf og venjur hjá
fjölskyldum barna sem voru áhugasöm um lestur og einnig hjá fjölskyldum barna
9