Uppeldi og menntun - 01.01.1998, Blaðsíða 109

ÞORSTEINN P. GUSTAFSSON
fræðslan hvarf úr höndum iðnmeistara inn í skólakerfið losnaði mjög um verk-
greinakennsluna. Verkmenntun er ekki lengur í umsjá og á ábyrgð meistaranna
heldur hefur allt forræði á þessu námi verið flutt til menntamálaráðuneytisins. Það
er engin hefð í bóknámsskólunum fyrir þessum greinum og trú hinu akademíska
menntakerfi hneigist bókmennta- og sagnaþjóðin til hins bóklega náms, þrátt fyrir
yfirlýsingar um gildi verknáms og forgangsröðun þess. Þrátt fyrir tillögur nefndar
um mótun menntastefnu í þá veru að endurvekja þátttöku og ábyrgð iðngreinanna
á reynslan eftir að skera úr um hvort hinn hefðbundni íslenzki bóknámsskóli siglir
ekki sinn akademíska sjó eins og verið hefur. Reyndar má vera að kjarnaskóla-
hugmyndin (sbr. bílgreinanám við Borgarholtsskóla) sé vísbending um að þessi
tengsl séu að myndast að nýju milli skóla og atvinnulífs. Of snemmt er þó að dæma
um hvort sú samvinna reynist varanleg og einnig hvort hún hefur eitthvert for-
dæmisgildi fyrir aðra framhaldsskóla.
VERÐUR FRAMHALDSSKÓLINN
EINGÖNGU BÓKNÁMSSKÓLI?
Eru þá engin rök sem hníga að því að starfsnám eigi sér stað á framhaldsskólastigi?
Á aldurshópurinn 16 til 19 ára eingöngu að læra á bókina ef ofangreindar hugleið-
ingar verða ofan á eins og margt bendir til? Svar við þessum spurningum er senni-
lega jafnloðið og lagagreinin um markmið framhaldsskóla í framhaldsskólalög-
unum. En þessu verður þó að svara neitandi. Ástæðan er sú að við brotthvarf verk-
náms missir æskufólk af þeim mikilvæga þroska sem í því felst að vinna í höndun-
um, fá útrás fyrir sköpunarmátt sinn og gleðjast yfir fullunnu verki í formi fagurs
handbragðs. Hvorki má gleyma því né vanrækja á þessu mótunarskeiði ungmenna
að þroski er ekki eingöngu bundinn við þekkingaröflun, þjálfun rökhyggju og
annarrar vitsmunalegrar starfsemi. Greind felst ekki einvörðungu í þessum þáttum.
Það þarf einnig að þroska leikni í formi skapandi tjáningar og færni á leiknisviði
með fyrrgreindu verknámi. Er það í samræmi við kenningar Benjamins Blooms um
skiptingu mannlegra hæfileika í þrjú svið: Þekkingarsvið (cognitive domain), við-
horfa- og tilfinningasvið (affective domain) og leiknisvið (psychomotor domain; sjá
Bloom o.fl. 1956-1964). Þetta á ekki síst við um þau ungmenni sem ekki hafa náð
tökum á venjulegu bóknámi í grunnskóla og eru komin í þá stöðu að verða sífellt
undir í námi. Fyrir þetta unga fólk eru til dæmis starfræktar starfsmenntabrautir
við Iðnskólann í Reykjavík með góðum árangri. Slíkt nám er ekki hefðbundið iðn-
nám, veitir hvorki réttindi á sviði löggiltra iðngreina né aðgang að vinnu á vinnu-
markaði. Það er fyrst og fremst hugsað til að gefa þessum nemendum kost á að
njóta sín í námi á öðrum sviðum en hinu bóklega og fá á þann hátt sjálfstraust sem
oft er horfið við fyrri ósigur í skólastofunni.
Einnig er mikilvægt að allir framhaldsskólanemar eigi þess kost að þjálfa leikni-
sviðin auk hins almenna bóknáms. Væri það þá fyrst og fremst viðbót við bók-
námið og fæli í sér verknám sem miðaði að því, auk ofangreindra leiknimarkmiða,
að fólk fengi þjálfun í ýmsu sem gott er að geta gert í höndunum, sjálfum sér til
bjargar í lífinu. Þetta gæti verið nokkurs konar framhald á handmenntagreinum
107