Uppeldi og menntun - 01.01.1998, Blaðsíða 19

ÁGÚSTA PÁLSDÓTTIR
samhengi sé milli þeirra hvatningaraðferða sem foreldrar barnanna notuðu og þess
hvernig lestraráhugi barnanna þróaðist, en algengast var að foreldrar þeirra barna
sem höfðu lítinn áhuga á lestri notuðu eftirlátar eða skipandi aðferðir.
Ýmist annað eða báðir foreldrar þeirra barna sem höfðu áhuga á lestri notuðu
leiðandi hvatningaraðferðir. Þessir foreldrar örvuðu og studdu við lestraráhuga
barna sinna, sem eftirlátssamir eða skipandi foreldrar gerðu ekki. Jafnframt kom
fram ákveðin tilhneiging til kynjamunar þar sem foreldrar stúlknanna, sem tóku
þátt í rannsókninni, notuðu ekki skipandi aðferðir en það átti aftur á móti við um
foreldra þriggja af drengjunum.
Hér á eftir verður gerð grein fyrir þeim þáttum sem einkenndu helst hverja
uppeldisaðferð.
Leiðandi foreldrar
Leiðandi foreldrar áttu það sameiginíegt að þeir höfðu trú á að þeir gætu haft áhrif
á lestrarvenjur barna sinna og þeir byrjuðu á því að vekja áhuga barnanna á lestri
rneðan þau voru mjög ung. Ein af mæðrunum sagði:
Við höfum alltaf lesið fyrir þau frá því að þau eru ungbörn. Maður hefur alltaf
byrjað með bækur með hlutum eða einhverju svoleiðis og ég hef verið með bækur
eiginlegafrá upphafi.
Foreldrarnir töldu það vera mikilvægan þátt í uppvexti barna að lesið væri fyrir
þau. En þeir voru einnig þeirrar skoðunar að það væri ekki síður mikilvægt að
vinna jafnt og þétt að því að viðhalda áhuga barna á lestri eftir að þau væru orðin
læs og farin að geta lesið „sér til ánægju". Það gerðu þeir með því að skapa börn-
unum góðar aðstæður til lestrar, meðal annars með því að sjá til þess að þau hefðu
„greiðan aðgang" að lesefni og gætu valið úr „spennandi bókurn" til að lesa. Jafn-
framt sýndu þeir því sem börn þeirra lásu áhuga og tóku þátt í ánægju þeirra af
lestrinum með því að spjalla við þau um það sem þau voru að lesa hverju sinni.
Þessir foreldrar lögðu yfirleitt áherslu á að þeir vildu að bókmenntasmekkur
barna sinna væri sem fjölbreyttastur og í þeim tilgangi vöktu þeir gjarnan athygli
barnanna á ýmsu sem þeir töldu að gæti verið áhugavert fyrir þau. Það gerðist þó
án þess að reynt væri að þröngva skoðunum um lesefni upp á börnin eða stjórna
því hvað þau læsu. Einn af feðrunum lýsti þessu þannig:
Maður verður samt að reyna að hafa áhrifen þegar þau eru komin á ákveðinn aldur
þá verða þau að fá að velja svolítið mikið sjálf. Þau eru náttúrlega sjálfstæðir
einstaklingar og maður getur ekkert matað börnin á efni.
Enda þótt foreldrarnir létu börn sín sjálfráð um að velja sér bækur og annað lesefni
töldu flestir þeirra að til væri lesefni sem væri börnum „óhollt" og því rétt að fylgj-
ast með því hvað þau læsu. En þeir létu einnig í ljós þá skoðun að það væri ekki
þörf á að hafa áhyggjur því slíkt lesefni „liggi ekkert mikið frammi" og því ekki
auðvelt fyrir börn að nálgast það. í viðtölum við börn leiðandi foreldra kom fram
að þau vildu vera sjálfráð um að velja sér bækur og annað lesefni en leituðu þó
gjarnan til foreldra sinna og báðu um ráðleggingar og aðstoð ef þau stóðu í þeim
sporum að vanta eitthvað að lesa. í þeim tilvikum sögðust foreldrarnir vera „allir af
vilja gerðir" og „reyndu eins og þeir gátu" til að koma til móts við þarfir barna sinna.
17