Uppeldi og menntun - 01.01.1998, Síða 80

ANIMUS O G SKUGGI HELGU KARLSDÓTTUR
formgerð sem er einkennandi fyrir þroskaferil mannsins sé einnig að finna í frá-
sögnum því ein þeirra aðferða sem maðurinn beitir til að öðlast skilning á sjálfum
sér og öðrum mönnum og ná þannig auknum þroska er einmitt að segja sögur og
hlusta á sögur.
LOKAORÐ
Megintilgangur greiningar á ævintýrinu Gullintönnu var að kanna hvernig ferli í
dulvitundinni sem áhrif hafa á þroska mannsins taka á sig mynd í ævintýrinu.
Niðurstaða greiningarinnar er sú að í ævintýrinu birtist vitneskja um hvernig mað-
urinn tekur út þroska og þróar sjálfsmynd sína. Vitneskjan kemur í ljós í birtingu
einsömunar og fornmynda sem greindar eru í Ijósi kenninga Carls G. Jungs, en
greiningarsálfræði hans hefur oftsinnis verið beitt við túlkun á goðsögnum og
ævintýrum. Einsömunarferlið felur það í sér að maðurinn virkjar hina ýmsu þætti
og möguleika dulvitundar sálarlífs síns og gerir sér þá meðvitaða. Þessir þættir
birtast manninum á táknrænan hátt ekki aðeins í draumum heldur einnig í goð-
sögnum og ævintýrum. í Gullintönnu verður einsömunarferlið sýnilegt í glímu
Helgu karlsdóttur við fornmyndina animus með hjálp fornmyndarinnar skuggans.
Það er því ljóst að sögukonan Guðrún Arnbjörnsdóttir hefur búið yfir svipuðum
hæfileikum og fornri þekkingu og þær stöllur hennar suður í Evrópu sem Jung og
von Franz beindu sjónum að í rannsóknum sínum á ævintýrum.
Þessi niðurstaða er í sjálfu sér ekkert nýmæli. Þannig er það til dæmis álit von
Franz að sálrænt ferli manna birtist á tærastan og einfaldastan hátt í ævintýrum úr
munnlegri geymd og því telur hún þau mikilvægustu gögnin við rannsóknir á
dulvitundinni (von Franz 1989:25). í Ijósi þessarar staðhæfingar von Franz er það
umhugsunarefni hvort eina af ástæðum fyrir firringu nútímamannsins megi rekja
til þess að hann hafi týnt hæfileikanum til að hlusta eftir boðskap goðsagna og
ævintýra, misst sambandið við dulvitaða þætti sálarlífsins.
Hinn djúpstæði skilningur á því flókna ferli sem á sér stað þegar maðurinn
tekur út þroska og þróar sjálfsmynd sína sem birtist í ævintýrum úr munnlegri
geymd veldur ef til vill mestu um þann kynngikraft sem í þeim felst. I ævintýrinu
er fengist við vanda uppvaxtaráranna, ótti barnsins við að verða fullorðinn er
viðurkenndur og þrár þess teknar alvarlega, en á sama tíma kveður þar við bjart-
sýnistón sem er barninu lífsnauðsynlegur til að geta haldið áfram að þroskast.
Þessir eiginleikar gera ævintýrið að andlegri næringu sem kennarar og aðrir uppal-
endur ættu ekki að láta hjá líða að miðla og nota í ríkum mæli í starfi sínu og við-
halda þannig arfleifð sem um aldir hefur varðveist frá kynslóð til kynslóðar.
78