Uppeldi og menntun - 01.01.1998, Síða 89

Uppeldi og menntun - 01.01.1998, Síða 89
SIGRÚN AÐALBJARNARDÓTTIR, LEIFUR GEIR HAFSTEINSSON Rannsóknir Baumrind á uppeldisháttum byggja á vettvangsathugunum og viðtölum við foreldra. Til að geta byggt á stærri úrtökum hafa Lamborn og félagar (1991) hannað spurningarlista sem mæla uppeldishætti sem byggja á rannsóknum hennar. í rannsókn sinni greindu þau að fjóra framangreinda uppeldishætti: leið- andi (authoritative), skipandi (authoritarian), eftirláta (indulgent) og afskiptalausa (neglectful). Að auki setja þau fram mælingu á uppeldishættinum „viðurkenning" (autonomy) sem felur í sér að foreldri viðurkenni unglinginn sem persónu með því að virða skoðanir hans, tilfinningar og athafnir.1 Þau könnuðu þó ekki þessa síðustu mælingu í samhengi við aðrar mælingar í rannsókn sinni. Niðurstöður Lamborns og félaga (1991) benda til þess að unglingar, sem lýsa foreldrum sínum sem leiöandi, sýni jákvæðasta matið á eigin hæfni (félagshæfni, námshæfni), finni síst til streitu og depurðar (innhverfðir eiginleikar) og séu ólík- legastir til að sýna áhættuhegðun er tekur til svindls í skóla, afbrota og vímuefna- neyslu (ein breyta: fjöldi skipta sem unglingar hafa reykt, drukkið áfengi, prófað marijúana og önnur vímuefni). Þessu er öfugt farið meðal unglinga sem lýsa for- eldrum sínum sem afskiptalausum. Unglingar sem telja foreldra sína skipandi komu þokkalega út á mælingum um áhættuhegðun (sbr. hlýðni við foreldra) en þeir mátu eigin hæfni slaka. Unglingar sem draga upp mynd af foreldrum sínum sem eftir- látum hafa aftur á móti trú á eigin hæfni, fremja sjaldan afbrot en neyta vímuefna tiltölulega oft. Þeir höfðu tilhneigingu til að svindla í skóla og vanrækja nám sitt. Lamborn og félagar renna stoðum undir þessar niðurstöður sínar með framhalds- rannsókn á sömu unglingum ári síðar, sem þau segja gefa til kynna áhrif uppeldis- hátta (sjá Steinberg, Lamborn, Darling, Mounts og Dornbusch 1994). Eins og sjá má hér að framan svipar niðurstöðum þeirra til niðurstaðna Baumrind (1991a, 1991b). Hvorki Baumrind (1991a) né Lamborn og félagar (1991) kanna sérstaklega mis- munandi uppeldishætti í tengslum við tóbaksreykingar unglinga. Eins og fram hefur komið fylgja tóbaksreykingum meiri líkur á vímuefnaneyslu (sjá til dæmis Donnermeyer 1992, Sigrúnu Aðalbjarnardóttur o.fl. 1997) og því teljum við mikil- vægt að athuga tengsl þeirra við uppeldishætti. Með langtímarannsókn og því að nota vandaða mælingu, sem tekur mið af mismunandi uppeldisháttum, teljum við okkur svara ákveðinni gagnrýni sem fram hefur komið á rannsóknir á þessu sviði á alþjóðlegum vettvangi (Conrad o.fl. 1992). Að auki hefur slík rannsókn ekki verið gerð fyrr hér á landi og ætti því að vera þarft innlegg í umræðu um áhættuhegðun unglinga og forvarnarstarf. Með hliðsjón af niðurstöðum rannsókna sem greint er frá hér að framan eru tilgátur okkar þær að: 1. unglingar sem lýsa foreldrum sínum sem leiðandi séu ólíklegri til að reykja en unglingar sem lýsa foreldrum sínum sem eftirlátum, skipandi eða afskiptalausum, 2. unglingar sem meta foreldra sína háa á mælingunni viðurkenning séu ólíklegri til að reykja, 1 Þeir félagar notuðu hugtakið „autonomy" eða sjálfstæði yfir þennan uppeldishátt. Okkur finnst það hugtak geta verið misvísandi með hliðsjón af þeim atriðum sem undir þennan þátt falla (sjá nánar í næsta kafla, AÖferö) og miðað við notkun orðsins „sjálfstæði" í íslensku. 87
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124

x

Uppeldi og menntun

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Uppeldi og menntun
https://timarit.is/publication/581

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.