Tímarit lögfræðinga - 01.11.1994, Page 35

4.3.3 Margræðni eða einföldun
Það flókna ferli sem greina má í lögskýringarstarfi mannréttindadómstólsins,
þegar lögskýringarsjónarmið, sjónarmið um valdmörk dómstólsins og stofnana
aðildarríkjanna eða annarra stofnana Evrópuráðsins, koma saman, hafa kallað á
nýjar áherslur í skýringu og greiningu dóma dómstólsins. Þannig hefur því verið
haldið fram að röksemdafærsla dómstólsins verði ekki skilin út frá hefðbundnum
sjónarmiðum og formlegri rökfræði, heldur verði að viðurkenna margræðni
hugtaka og ákvæða og það að ekki verði stuðst við annaðhvort - eða sjónarmið,
heldur verði að viðurkenna stigsmun og matskennd sjónarmið við úrlausn
einstakra mála.57 Það verði því að viðurkenna og taka mið af því, að ákvæðunum
verði ekki beitt með einföldum hætti, með því að færa staðreyndir til lagaákvæða,
heldur sé um mun flóknara ferli að ræða, þar sem taka verði mið af mun fleiri
og óvissari þáttum, en almennt er viðurkennt í fræðikenningum um lögskýringu,
einkum í kenningum vildarréttarins um túlkun og beitingu lagaákvæða.
4.4 Lögskýringarsjónarmið í landsrétti og áhrif mannréttindasáttmálans
á lögskýringu
Stutt yfirlit hér að framan um skýringaraðferðir við beitingu Mannréttinda-
sáttmála Evrópu nægir til að varpa ljósi á að verulegur munur er á lögskýring-
arsjónarmiðum sem beitt er við túlkun mannréttindasáttmálans og hefðbundn-
um túlkunaraðferðum í landsrétti. Það er ekki ætlun mín að halda því fram
að við túlkun landsréttar, þar sem reynir með einum eða öðrum hætti á mann-
réttindavernd, eigi nú í öllu að fara eftir skýringarsjónarmiðum þeim sem lýst
hefur verið og rót eiga að rekja til dómaframkvæmdar Mannréttindadómstóls
Evrópu. Hins vegar ætti að vera ljóst mikilvægi þess að við lagaframkvæmd
sé tekið mið af niðurstöðum stofnana Evrópuráðsins og að við mat á niður-
stöðum verður ekki hjá því komist að þekkja til forsendna þeirra og til aðferða-
fræði dómstólsins. Það ætti einnig að vera ljóst að hefðbundin skýringarsjónar-
mið í íslenskum rétti, sem mjög byggjast á löggjafarviljanum; texta- og
tilgangsskýringar lagaákvæða með tilliti til lögskýringargagna, og almennar
lögskýringarreglur um rýmkandi og þrengjandi skýringu, lex posterior og lex
specialis, duga skammt, þegar fengist er við meginreglur um réttindi borg-
aranna, pólitískar aðgerðir til almannaheilla og meðalhóf við beitingu þeirra
aðgerða. Hins vegar verður við skýringu laga nr. 62/1994 ekki litið fram hjá
því að ákvæðum laganna er ekki tryggður neinn forgangur eða rétthæð umfram
57 Sjá m.a. Mireille Delmas-Marty: „The Richness of Underlying Legal Reasoning“. The
European Convention for the Protection of Human Rights: International Protection Versus
National Restrictions (Mireilie Delmas-Marty ritstj.), Martinus Nijhoff Publishers, 1992, bls.
319-341, sbr. og í sama riti Francois Ost: „The Original Canons of Interpretation..“, bls. 312.
Talað er um „fuzzy-logic“ sem andstæðu formlegrar rökfræði (binary logic), sem byggir á því
að fullyrðingar séu annað hvort sannar eða ósannar.
183