Tímarit lögfræðinga - 01.10.1999, Page 8

7.4 Reglur um eigin sök (meðábyrgð) tjónþola
7.5 Sakarskipting samkvæmt 49. gr.
8. SKÝRING Á SAMBÆRILEGUM BÓTAREGLUM í DÖNSKUM OG
NORSKUM RÉTTI
8.1 Inngangur
8.2 Danskur réttur
8.3 Norskur réttur
9. DÓMUR HÆSTARÉTTAR í MÁLINU NR. 324/1998
9.1 Reifun dómsins
9.2 Þýðing dóms Hæstaréttar í málinu nr. 324/1998 fyrir beitingu 49. gr.
í framtíðinni
10. SAMANTEKT Á EFNI GREINARINNAR
1. INNGANGUR
Á síðustu árum hafa gengið í Hæstarétti nokkrir dómar, þar sem deilt hefur
verið um rétt til skaðabóta á grundvelli 49. gr. þinglýsingalaga, 39/1978. Það er
varla ofmælt, að bætur samkvæmt hinu tilgreinda ákvæði hafa verið í meira lagi
torsóttar. Þann 21. janúar 1999 gekk í Hæstarétti dómur í málinu nr. 324/1998,
þar sem tjónþola voru játaðar bætur á grundvelli ákvæðisins og teljast það
nokkur tíðindi, þótt slíkt sé ekki einsdæmi. I þessari grein er ætlunin að fjalla
um bótaákvæðið í 49. gr. þinglýsingalaga. Verður leitast við að lýsa því réttar-
sögulega samhengi, sem ætla má að ákvæðið eigi heima í. Til þess að slíkt sé
unnt verður að fjalla nokkuð um þróun reglna um bótaábyrgð hins opinbera,
einkum ríkisins, á Norðurlöndum. Að því búnu verður fjallað um forsögu 49.
gr. þinglýsingalaga sérstaklega og þar næst um þá dóma, sem gengið hafa á
grundvelli ákvæðisins. Loks verður vikið að framangreindum dómi og leitt get-
um að áhrifum hans á beitingu ákvæðisins í framtíðinni.
Tekið skal fram til áréttingar, að um skaðabótaábyrgð ríkis og sveitarfélaga
á tjóni, sem verður í starfrækslu þeirra, sem telst einkaréttar eðlis, gilda sömu
reglur og um ábyrgð einkaaðilja. M.ö.o. á því sviði eiga við reglur hins almenna
skaðabótaréttar.1 Hér verður einungis fjallað um bótaábyrgð ríkisins á tjóni,
sem valdið er í opinberri sýslan, þ.e. í stjórnsýslu.2 Til frekari afmörkunar skal
þess getið, að í fyrri hluta greinarinnar er almennt átt við ólögfest tilvik, en
meginefni greinarinnar varðar þó eðli málsins samkvæmt lögfest tilvik, þ.e. 49.
gr. þinglýsingalaga. Ekki verður hér fjallað sérstaklega um bótaábyrgð sveitar-
félaga.
1 Sjá t.d. Arnljótur Björnsson: Afmælisrit Gauks Jörundssonar, bls. 28 og Gizur Bergsteinsson:
Afmælisrit helgað Einari Arnórssyni, bls. 83.
2 Leitast er við að nota hugtakið stjómsýsla hér í sömu merkingu og kemur fram í grein Björns Þ.
Guðmundssonar: „Hvað er stjórnsýsla samkvæmt stjómsýslurétti?“. Tímarit lögfræðinga. 3. hefti
1985, bls. 194. Stjómsýsla samkvæmt stjórnsýslurétti er sú starfsemi í þjóðfélaginu, sem því aðeins
getur farið fram, að fyrir hendi séu þær heimildir, sem felast í hugtakinu framkvæmdarvald í 2. gr.
stjómarskrárinnar, en með því er átt við það vald, sem stjómvöld samkvæmt lögum á hverjum tíma
mega ein fara með.
160