Tímarit lögfræðinga - 01.10.1999, Síða 11

undantekningartilvik, þar sem skaðabótaábyrgðin byggist á hlutlægum grund-
velli.8
í Noregi gilda sömu reglur um vinnuveitendaábyrgð ríkisins (og sveitar-
félaga) og einkaaðilja, en reglur þessar eru lögfestar í 2. kafla norsku skaða-
bótalaganna 26/1969 með síðari breytingum. Reyndar er litið svo á, að á sum-
um sviðum í sýslu hins opinbera, t.d. þjónustustarfsemi eins og rekstri vita og
þ.h., verði að leggja til grundvallar vægara sakarmat en almennt gerist. í öðrum
tilvikum, eins og t.d. þegar um líkamstjón er að ræða, gæti komið til strangara
sakarmat en leiðir af almennum reglum.9 Einnig er viðurkennt í norskum rétti,
að ríkið geti borið skaðabótaábyrgð á hlutlægum grundvelli, bæði í sama mæli
og einkaaðiljar, en einnig geti komið til hlutlæg ábyrgð ríkisins á tilteknum
sviðum.10
I sænskum rétti er staðan einnig sú, að kveðið er á um það í skaðabóta-
lögunum 207/1972 með síðari breytingum, gr. 3.2, að ríki og sveitarfélög skuli
bæta líkamstjón, munatjón og almennt fjártjón, sem valdið er með mistökum
eða vanrækslu í stjómsýslu eða annarri framkvæmd, sem fram fer á ábyrgð ríkis
eða sveitarfélaga. Abyrgðin er, að því er tekur til hins skaðabótaskylda tjóns,
víðtækari en vinnuveitendaábyrgð almennt, þar sem ábyrgð ríkis og sveitar-
félaga tekur einnig til almenns fjártjóns. Ábyrgðin er á hinn bóginn takmörkuð
með tvennum hætti, þ.e. hún tekur ekki til tjóns, sem leiðir af ákvörðunum
löggjafarþingsins (Riksdagen) eða rrkisstjórnarinnar, né heldur Hæstaréttar eða
Ríkisréttarins (Regeringsratten), sbr. gr. 3.7. Einnig er rrkið (og sveitarfélög)
undanþegið ábyrgð á tjóni, sem verður vegna starfsemi hafnsögumanna (lóðsa),
sbr. gr. 3.9.11 Fyrir gildistöku sænsku skaðabótalaganna frá 1972 var það
almenn regla í sænskum rétti, að rrkið bæri ekki ábyrgð á tjóni þegnanna eða
lögaðilja, sem valdið var í stjórnsýslunni.12 Ekki sýnist vera um það að ræða í
ólögfestum tilvikum, að ábyrgð verði lögð á ríkið á hlutlægum grundvelli
samkvæmt sænskum rétti.
í finnsku skaðabótalögunum frá 1974 með síðari breytingum eru áþekk
ákvæði um skaðabótaábyrgð ríkis og sveitarfélaga og í sænsku skaðabóta-
lögunum.
8 Orla Friis Jensen: „Offentligretlig erstatningsansvar" t ritinu Forvaltningsret, almindelige
emner, bls. 487.
9 Sbr. Peter Lndrup: Lærebok i erstatningsrett, bls. 170-176, einkum bls. 175-176. Sem dæmi um
vægt sakarmat við mat á bótaábyrgð ríkisins nefnir Lpdrup dóm í Rt. 1970, bls. 1154 (Tirranna-
dóminn), en þar var deilt um ábyrgð ríkisins á skipsskaða, sem varð vegna þess að viti logaði ekki,
því gasið á honum var búið. Ríkið var sýknað í málinu.
10 Viggo Hagström: Offentligrettslig erstatningsansvar, bls. 112-242, þar sem fjallað er ítarlega
um hlutlæga ábyrgð ríkins samkvæmt norskum rétti á framangreindum tveimur sviðum.
11 Sjá t.d. Jan Hellner: Skadestándsratt, bls. 447-448.
12 Jan Hellner: Skadestándsrátt, bls. 443.
163