Tímarit lögfræðinga - 01.10.1999, Side 32

að skrá athugasemd um tryggingabréfið á lóðarleigusamninginn er honum var
þinglýst og loks hefði verið vanrækt að skrá athugasemd í þinglýsingarvottorð á
skuldabréfunum tveimur. OH fengu tildæmdar bætur í dómi héraðsdóms vegna tjóns,
er þau urðu fyrir fram til marzmánaðar 1989. Hæstiréttur sýknaði hins vegar bæði
íslenzka ríkið og Mosfellsbæ af bótakröfunum. Taldi Hæstiréttur að tjón OH væri
ekki sennileg afleiðing þinglýsingarmistaka, heldur afleiðing vanefnda byggingar-
félagsins H og gjaldþrots þess. Einnig var talið, að OH hefðu mátt vita um tilvist
tryggingarbréfsins og átt að komast að þeirri vitneskju með eigin rannsóknum og var
sérstaklega vísað til þess, að annað þeirra hefði tekið þátt í rekstri fasteignasölu.
Væru þau því grandsöm. Ekki þykir ástæða hér til að rekja forsendur sýknudóms að
því er varðar kröfur þeirra á hendur Mosfellsbæ.
Þessi dómur samrýmist illa dómi Hæstaréttar í málinu nr. 324/1998. Hann
er hins vegar í samræmi við fyrri dóma réttarins. Hér er talið, að í þessum dómi
séu, ranglega, gerðar allt of strangar kröfur til aðgæzlusemi tjónþola, sem ekki
séu í nokkru samræmi við almennar reglur. Þá verður heldur ekki séð, að beit-
ing réttarins á reglum um sennilega afleiðingu séu í samræmi við almennar
reglur skaðabótaréttar. Vísast áður til umfjöllunar um það.
9.2 Þýðing dóms Hæstaréttar í málinu nr. 324/1998 fyrir beitingu 49. gr. í
framtíðinni
Það kann að draga úr fordæmisgildi dómsins, að hann er kveðinn upp af
þremur dómendum. Það er því áhorfsmál, hvort hann boðar breytta afstöðu
Hæstaréttar til bótaábyrgðar ríkisins vegna þinglýsingarmistaka. Telja verður að
mat dómsins á aðgæzluskyldu tjónþola við kaup á skuldabréfunum og þýðingu
þess að lántakendur voru grandsamir sé eðlilegt og í samræmi við almennar
reglur. Það væri í samræmi við forsögu og tilgang 49. gr. þinglýsingalaga ef
dómaframkvæmd yrði í samræmi við þennan dóm. Telja verður, að eldri dóma-
framkvæmd hafi takmarkað bótaábyrgð ríMsins vegna þinglýsingarmistaka
verulega, án þess að fyrir því væru nægileg rök. Það verður þó að bíða og sjá
hvort síðastgreindur dómur boðar breytingar að þessu leyti eða ekki.
Síðasti dómur Hæstaréttar bendir raunar til að það sé alls ekki ætlunin að
breyta fyrri dómaframkvæmd. Hér er komin upp mikil réttaróvissa. Vonandi
tekur Hæstiréttur af skarið í þessu efni í næstu úrlausn um slíkan ágreining.
Telja verður, að það sé brýnt fyrir réttinn og réttarástandið að hverfa frá fyrri
dómaframkvæmd á þessu sviði, sem hér hefur verið talin ósamrýmanleg til-
gangi 49. gr. og almennum reglum. Engin rök eru til þess, í ljósi lögbundinnar
rannsóknarskyldu þinglýsingarstjóra í 5. mgr. 7. gr. þinglýsingalaga, að gera
svo strangar kröfur til aðgæzlusemi tjónþola, að slrks sér hvergi stað í almenn-
um reglum skaðabótaréttar. Þess ber og að minnast, að þinglýsingastarfsemi er
mikil tekjulind fyrir ríkissjóð, einkum vegna stimpilgjalda. Ekki er því um að
ræða þjónustustarfsemi ríkisins, sem í sumum ríkjum hefur verið talin eiga að
sæta mildara sakarmati en á öðrum sviðum, eins og rakið er að framan.
184