Tímarit lögfræðinga - 01.12.1999, Page 41

2.2 Staða í íslenskum rétti
Lúganósamningurinn er sjálfstæður þjóðréttarsamningur annars vegar milli
ESB-ríkjanna og hins vegar EFTA-ríkjanna. I íslenskum rétti hefur verið byggt
á kenningunni um tvíeðli þjóðaréttar og landsréttar.5 Meginreglan hér á landi
hefur því verið sú að þjóðaréttur sé ekki hluti landsréttar nema þjóðréttarákvæði
hafi verið sérstaklega í lög leidd eða ákvæðin hafi unnið sér þegnrétt þar sökum
réttarvenju.6 Þar sem Lúganósamningnum var ætlað að vera réttarskapandi
samningur, þ.e. að skapa bein réttaráhrif fyrir einstaklinga, varð að setja hann í
lög. Ella hefði samningurinn ekki haft nein áhrif á réttindi eða skyldur íslenskra
ríkisborgara. Samningurinn var því lögfestur í heild sinni, sbr. 2. gr. laga nr.
68/1995. Af þessu leiðir að reglur samningsins koma í stað samsvarandi reglna
í landsrétti þegar mál fellur undir hann. Þannig ganga reglur Lúganósamnings-
ins fyrir vamarþingsreglum V. kafla laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Er
landsréttur samningnum til fyllingar, en þó verður ávallt að gæta þess að túlka
landsrétt til samræmis við samninginn.7 8 Þá verður að hafa í huga að dómara ber
að beita ákvæðum samningsins af sjálfsdáðum.*'
í umfjölluninni hér á eftir verða dómar Evrópudómstólsins um túlkun á
Brusselsamningnum teknir til skýringar einstökum ákvæðum Lúganósamnings-
ins. Telja verður að þessir dómar veiti veigamikla vísbendingu um það hvernig
skýra beri ákvæði Lúganósamningsins. Einnig er til þess að líta að í yfirlýsingu
við Lúganósamninginn er m.a. við það miðað að tekið verði réttmætt tillit til
fordæma sem úrlausnir dómstóls Evrópubandalaganna veita um ákvæði Bruss-
elsamningsins sem í öllum meginatriðum eru tekin upp í Lúganósamninginn. í
þessu sambandi er mikilvægt að gera sér grein fyrir því að Evrópudómstóllinn
hefur tekið skýrt fram að unnt sé að túlka Brusselsamninginn sjálfstæðri skýr-
ingu eða leggja til grundvallar efnisreglur einstakra ríkja.9 Þetta er eitt af þeim
atriðum sem kanna þarf þegar dæmt er í máli hér á landi þar sem reynir á Lúg-
anósamninginn. Ef ákvæði í Brusselsamningnum, sem sambærilegt er ákvæði í
Lúganósamningnum, hefur verið skýrt sjálfstæðri skýringu af Evrópudómstóln-
5 Þess ber að geta hér að aðgreining þessi er engan veginn einhlít. Kenningar um eineðli og tvíeðli
þjóðaréttar virðast skarast í íslenskum rétti. Þessu til stuðnings má benda á H 1990 2, en þar er
vísað til þess að skýra verði ákvæði laga með hliðsjón af ákvæðum Mannréttindasáttmála Evrópu.
Sjá nánar Dóra Guðmundsdóttir: „Um lögtöku Mannréttindasáttmála Evrópu og beitingu í ís-
lenskum rétti“. Tímarit lögfræðinga, 3. hefti 1994, bls. 159-160.
6 Gunnar G. Schram: Ágrip af þjóðarétti. Reykjavík 1986, bls. 14.
7 Sú meginregla gildir í alþjóðlegum einkamálarétti flestra ríkja að réttarfarsreglur lúta lögum þess
lands þar sem dómstóll situr (lex fori). Sjá t.d. Eggert Oskarsson: „Um alþjóðlegan einkamálarétt
og viðfangsefni hans“. Tímarit lögfræðinga, 1. hefti 1988. bls. 114; J.G. Collier: The Conflict of
Laws. London 1971, bls. 455. í Lúganósamningnum sér þessarar reglu víða stað, bæði um lögsögu
dómstóls og fullnustu dóma, sbr. t.d. 2. og 4. tölul. 5. gr„ 4. tölul. 6. gr., 2. mgr. 10. gr. og 3. tölul.
15. gr. og 1. mgr. 33. gr.
8 P. Jenard: „Report on the Convention on jurisdiction and the enforcement of judgements in civil
and commercial matters". Official Joumal of the European Communities 1979 C 59, bls. 1 (bls. 8).
9 Mál 12/76 Tessili gegn Dunlop [1976] ECR 1473.
321