Tímarit lögfræðinga - 01.10.2002, Síða 4

Stjórnsýslunefndir geta haft ýmsa kosti umfram dómstóla og má nefna eftirfarandi:
• Málsmeðferð fyrir stjómsýslunefndum tekur meira mið af sérkennum þeirra mála
sem nefndin hefur til úrlausnar en málsmeðferð fyrir dómstólunum getur gert.
• Málsmeðferð getur verið mun einfaldari en svigrúm er til fyrir dómstólum.
• Aðilum er að jafnaði ekki nauðsynlegt að leita aðstoðar lögmanns en það sparar
þeim útgjöld og auðveldar aðgang að úrlausn ágreiningsefna.
• Sérhæfing stjómsýslunefnda er meiri en dómstóla sem ætti að leiða til aukinnar
skilvirkni.
• Ætla má að meira samræmi náist í niðurstöðum sjálfstæðra stjórnsýslunefnda en í
úrlausnum innan hefðbundinnar stjórnsýslu eða fyrir dómstólum.
• Málsmeðferð er ekki opinber að sama marki og fyrir dómstólum en opinber máls-
meðferð og birting dóma getur verið þungbær fyrir málsaðila.
Dómstólar hafa ýmsa kosti umfram stjómsýslunefndir og má þar nefna eftirfarandi:
• Dómstólar starfa eftir ítarlegum, lögfestum málsmeðferðarreglum sem hafa verið
skýrðar og túlkaðar í dómaframkvæmd.
• Hlutlægni dómara og sjálfstæði er vandlega tryggt með lagareglum.
• Dómarar hafa mikla þjálfun í réttarfari og staðgóða þekkingu á grundvallarsjónar-
miðum sem hafa verður í heiðri við úrlausn ágreinings.
• Dómstólar búa yfir langri hefð og festu sem skapar heppilega ytri umgjörð.
• Málsmeðferð dómstóla er opinber og dómar birtir sem er í flestum tilvikum kostur.
• Afrýjunarréttur er fyrir hendi.
• Hægt er að fá gagnaðila dæmdan til að greiða málskostnað.
• Skjalavistun og varðveisla er samræmd og traust.
• Dómstólamir eru til staðar og geta tekið við nýjum verkefnum án verulegs til-
kostnaðar.
Þótt Sigurður hafi í huga hina almennu dómstóla þá sýnast rök hans eiga
jafnt við um stjónsýsludómstóla þar sem þeirn er til að dreifa. Það sem Sigurður
nefnir má eflaust gagnrýna í einhverjum greinum og fleira mætti tína til. Það
myndi hins vegar verða of langt mál til þess að eiga heima hér.
Það hefur færst töluvert í vöxt hér á landi að stjómsýslunefndum með úr-
skurðarvaldi sé komið á fót en slíkt verður aðeins gert með lagasetningu.
Nefndaflóra þessi í heild sinni sýnist afar fjölskrúðug og er mjög til efs að
nokkur viti fjölda nefndanna eða hafi yfirsýn yfir starfsemi allra þeirra, þó að
það skuli ekki fullyrt. Ekki er til að dreifa heildarlöggjöf um úrskurðamefndir
á sviði stjórnsýslunnar eða starfshætti þeirra, en stjómsýslulögin geta tæpast
talist slík heildarlög þótt úrskurðamefndunum beri að starfa eftir þeim.
Það er fátt sem bendir til annars en stjómsýslunefndum með úrskurðarvald
haldi áfram að fjölga eftir því sem ný réttarsvið koma til sögunnar. Það er fyllsta
ástæða til þess að menn reyni að átta sig á því hvert stefnir og hvort ekki er rétt
að koma einhverju lágmarksskipulagi á það þýðingarmikla úrskurðarvald sem
er í höndunr stjómsýslunefndanna. Páll Hreinsson telur í framannefndri grein
198