Tímarit lögfræðinga - 01.10.2002, Page 76

kauphöllin orðið ábyrg fyrir tjóni sem af því hlýst ef dómstóll mundi meta það
þannig að synja hefði átt um skráningu ef þessum upplýsingum væri sleppt.
Brotið felst í þeim mistökum starfsmanna kauphallar að skrá félag sem ekki
hefði átt að fá skráningu eða eftir atvikum hirðuleysi við athugun gagna. Þar
sem þessi ábyrgð er leidd af lögum sem gilda um starfsemi kauphalla verður að
telja þeim óheimilt að undanþiggja sig ábyrgð gagnvart fjárfestum að þessu
leyti.
Kauphallir vinna störf sem eru á aðra höndina einkaréttarlegs eðlis og hina
höndina opinbersréttarlegs eðlis. Þannig eru kauphallir að inna af hendi störf
sem stjómvald en þau störf felast m.a. í eftirliti með útgefendum og upplýs-
ingagjöf. Samkvæmt eldri kenningum um skaðabótaábyrgð stjórnvalda hefur
verið talið að ekki sé unnt að gera eins miklar kröfur um ábyrgð eftirlitsskyldra
stjómvalda og einkaaðila. Þetta hefur m.a. verið rökstutt með því að eftirlits-
skyldan beinist ekki að því að vemda einkahagsmuni heldur almannahagsmuni
sem felast í því að halda uppi reglu á viðkomandi sviði.73 Þessar kenningar hafa
verið á nokkru undanhaldi á síðustu árum.
Af dómafordæmum er erfitt að átta sig nákvæmlega á stöðu stjómvalda að
þessu leyti. I sumum tilvikum eru gerðar ákaflega litlar kröfur á meðan í öðrum
tilvikum eru gerðar ríkar kröfur. Telja verður að í sjálfu sér sé eðlilegt að gera
sambærilegar kröfur til stjómvalda og einkaaðila þegar verið er að fjalla um
skaðabótaábyrgð stjórnvalda. Hins vegar verður hverju sinni að líta á þær
skyldur sem hvfla á viðkomandi stjórnvaldi að lögum og meta háttsemi þeirra
út frá þeim. Stundum kann aðstaðan að vera sú að eftirlitsskyldan beinist
eingöngu að tilteknum þáttum og verða stjórnvöld ekki látin bera ábyrgð út fyrir
þann ramma.
Athyglisverðan dóm sem fjallar um þessi álitaefni er að finna í H 1996 1255 um
skyldur Seðlabanka íslands í máli Ávöxtunar sf. í málinu var Seðlabankinn sýkn-
aður af bótakröfum þar sem ekki þótti sannað að starfsmenn hans hefðu fengið full-
nægjandi upplýsingar um misfellur í starfsemi Ávöxtunar sf. fyrr en tæpum mánuði
áður en gripið var til aðgerða. I umfjöllun dómsins kemur hins vegar fram að tilefni
hafi verið fyrir Seðlabankann að ganga fram fyrr og af meiri festu. Með vísan til
þess að verðbréfamarkaðir voru í mótun á Islandi á þessurn tíma hefðu þeir þar af
leiðandi verið viðkvæmir fyrir afskiptum eftirlitsaðila svo og þess að reglur um
starfsemina voru ekki ítarlegar var ekki talið fullnægjandi tilefni til þess að bankinn
aðhefðist í málinu.
Ein skýringin á því að erfitt er að átta sig á dómum um ábyrgð stjómvalda
er tilhneiging til að skýra þá á grundvelli hefðbundinna sjónarmiða skaðabóta-
réttar utan samninga um sök og hlutlæga ábyrgð. Ábyrgð stjómvalda er hins
73 Arnljótur Björnsson: „Er bótaábyrgð hins opinbera vegna gáleysis opinberra starfsmanna
þrengri en vinnuveitendaábyrgð almennt“. Afmælisrit Gauks Jörundssonar, bls. 27 og áfram, en
þar ber höfundur saman reglur á þessu sviði á Norðurlöndum og víðar.
270