Tímarit lögfræðinga - 01.10.2002, Síða 102

Um gildi fjölþjóðlegra samninga, sem binda rússneska ríkið varðandi einka-
réttarmálefni borgaranna, er fjallað í 7. gr.
8. gr. hefur að geyma nákvæma og tæmandi upptalningu þeirra heimilda,
sem þau réttindi er lögbókin tekur til geta byggst á, en í 9. og 10. gr. ræðir um
nýtingu borgaralegra réttinda og takmarkanir nýtingarheimilda. Þar er tekið
fram, að borgurum og lögpersónum sé heimilt að nýta sér þau réttindi, sein
þeim séu áskilin; velji rétthafi þann kost að nýta sér ekki rétt sinn falli réttindin
ekki niður af þeim sökum nema á annan veg sé mælt fyrir í lögum. Sú breytni
rétthafa gagnvart öðrum, sem einvörðungu miðar að því að valda þeim tjóni, er
bönnuð, sem og annars konar misnotkun borgaralegra réttinda.
111., 12. og 13. gr. er fjallað um þá vernd, sem borgurum og lögpersónum
er áskilin til að fá notið réttinda sinna, m.a. fyrir tilstilli dómstólanna.
Um almenna heimild rétthafa til að vernda sjálfir borgaraleg réttindi sín er
ákvæði í 14. gr., en þar segir einnig, að aðferð sú, sem notuð er í því skyni, megi
ekki vera harkalegri en ógnunin við réttindin gefi tilefni til.
I 15. og 16. gr. ræðir um skaðabætur vegna tjóns sökum brota gegn borgara-
réttindum og lögð áhersla á fullar bætur í því sambandi. Tekið er fram, að m.a.
skuli bæta þann kostnað, sem hlýst af því að ná aftur réttindum, sem skert voru
með ólögmætum hætti. Einnig er sérstaklega kveðið á um bætur vegna réttinda-
skerðingar sökum ólögmætra ákvarðana opinberra aðila.
4. LOKAORÐ
Mikilvægi hinnar nýju rússnesku lögbókar fyrir viðgang lýðréttinda og
almenna réttarþróun þar í landi, er hafið yfir allan vafa. Hún er eins konar
„flaggskip“ í hinum margskrúðuga flota lagafyrirmæla, sem miða að endurreisn
réttarkerfis Rússlands og ætlað er að bæta efnahag og þjóðlíf - að því marki,
sem löggjöf getur verið þess megnug.
Meðal lögfræðinga austur þar hefur lögbókin iðulega verið nefnd „stjómar-
skrá efnahagslífsins“, enda þótt vitaskuld hafi hún ekkert formlegt stjómar-
skrárgildi. Þó að hún byggi um margt á kennisetningum, hugtökum og höfuð-
reglum, sem alkunn eru í vestrænni lögfræði, ber hún einnig sterkt „þjóðlegt“
svipmót, sem er sérstætt að ýmsu leyti og mótast m.a. af hinni miklu umbylt-
ingu í stjórnar- og samfélagsháttum, er geisað hefur á hinum síðari árum í þessu
stærsta landi heims.
Unt lögbókina verður ekki sagt með sanni, að hún sé rituð af lögfræðingum
fyrir lögfræðinga (eins og mælt var um þýsku borgaralögbókina á sínum tíma),
heldur leituðust höfundar hennar við að setja efnið fram með þeim hætti, að sem
flestum væri vel skiljanlegt - þótt sumt verði auðvitað ekki skilið til fullnustu
án sérstakra skýringa, eins og hlýtur almennt að eiga við um viðamikla og
marpslungna löggjöf, eins þótt vönduð sé.
Akvæði lögbókarinnar eru að sjálfsögðu yfirleitt ekki tæmandi, þótt allítar-
leg kunni að vera, og af þeim sökum skapast allmikið svigrúm til beitingar
lögjöfnunar og síðan meginreglna laga og eðlis máls, þegar annað þrýtur, eins
296