Tímarit lögfræðinga - 01.12.2002, Page 19

bótaábyrgð hans af öðrum ástæðum, sbr. síðar. Sem dæmi um mál, þar sem
ágreiningur hefur verið um orsakatengsl, má benda á:
H 1995 2592
L, sem rak útfararþjónustu sem sameignarfélag, taldi að Kirkjugarðar Reykjavíkur-
prófastdæma, K, sem einnig ráku slíka þjónustu, hefðu notað hluta af kirkjugarðs-
gjöldum til þess að niðurgreiða þjónustuna. Talið var, að markaðshlutdeild L hefði
minnkað við samkeppni þá, sem hann fékk frá K, og að ekki væri óvarlegt að líta
svo á, að eftir að K jók starfsemi sína, hefði lægra verð á þjónustu hans mjög ráðið
því, að L missti viðskipti, en hann gat ekki keppt við K á jafnréttisgrundvelli. Talið
var nægilega í ljós leitt, að L hefði orðið fyrir tjóni, sem rekja mætti til hinnar ólög-
mætu ráðstöfunar K á kirkjugarðsgjöldum. K var dæmt til að greiða L skaðabætur.
Tveir dómenda skiluðu sératkvæði. Þeir töldu, að ýmsar aðrar ástæður, sem ekki
voru raktar til saknæmrar og ólögmætrar háttsemi K, gætu skýrt dvínandi markaðs-
hlutdeild L. Þeir töldu því ekki sannað, að orsakatengsl væru milli ráðstöfunar K á
kirkjugarðsgjöldum og tjóns L vegna minnkandi markaðshlutdeildar. Vildu þeir því
sýkna K af kröfum L.
Aðrir dómar veita vísbendingar um, að meiri kröfur kunni að vera gerðar til
sönnunar um orsakatengsl milli háttsemi og frumtjóns, en milli frumtjóns og
afleiðinga. Fleiri dómar, þar sem ekki er talin liggja fyrir sönnun um orsaka-
tengsl milli háttsemi og frumtjóns, eru t.d. H 1977 516 og H 1999 905.
2.7.3 Sérstakar reglur um sönnun orsakatengsla
Þótt það sé almenn regla í skaðabótarétti, að sá sem hefur uppi skaðabóta-
kröfu verði bæði að sanna að háttsemi þess, er hann beinir kröfunni gegn, sé
saknæm eða sé bótaskyld eftir öðrum reglum, og að orsakasamband sé milli
hinnar bótaskyldu háttsemi og tjóns, er ljóst, að stundum er vikið frá þessari
reglu, þannig að ekki er krafizt ótvíræðrar sönnunar um orsakatengslin. Er það
einkum gert, þegar sök er sönnuð og líkur benda til, að tjónið sé afleiðing sakar,
þótt ekki verði færðar á það fullar sönnur.18 Dæmi þessa má einnig sjá, þegar
frumtjón er sannað og skaðabótaskylda á því talin vera fyrir hendi, en ekki
fullar sönnur um afleiðingamar. Þessi beiting dómstóla á sönnunarreglum um
orsakatengsl, sem oft felst í því, að sönnunarbyrði um orsakatengsl er milduð
eða henni jafnvel er snúið við, eftir að búið er að sanna saknæma háttsemi, er
áberandi á sumum sviðum skaðabótaréttar.
í fyrsta lagi hefur verið bent á líkamstjón í þessu sambandi.19 Má benda á
ýmsa dóma, þar sem ekki sýnast gerðar ríkar kröfur til sönnunar um orsaka-
samband milli hinnar bótaskyldu háttsemi og afleiðinga, sem e.t.v. koma fram
löngu síðar. Hér má nefna sem dæmi H 1961 793.
18 Sbr. t.d. Arnljótur Björnsson: „Hæstaréttardómur frá 21. marz 1986“. Tímarit lögfræðinga. 1.
hefti 1986, bls. 62-71, hér bls. 66.
19 A. Vinding Kruse: Erstatningsretten, bls. 144; Jan Hellner og Svante Johansson:
Skadestándsratt, bls. 200 og Peter I.odrup: Lærebok i erstatningsrett, bls. 328 (nefnir vinnuslys).
323