Tímarit lögfræðinga - 01.12.2002, Page 67

leit í bifreiðinni, fundu áfengið og handtóku þá K og G fyrir grun um áfengis- og
tollalagabrot. í ákæruskjali var framangreind háttsemi talin varða við 131. gr. og 1.
mgr. 148. gr., sbr. 138. gr. hgl. M var sakfelldur í héraðsdómi samkvæmt ákæru og
staðfesti Hæstiréttur þá niðurstöðu.
í H 1989 512 voru A, lögregluþjónn, og V, lögregluvarðstjóri, m.a. ákærðir fyrir hátt-
semi er í ákæru var talin varða refsingu samkvæmt 131. gr. hgl. en til vara við 132.
gr. Á var gefið að sök að hafa farið fyrir og stjómað för lögreglumanna að dvalarstað
S og handtekið hann að nauðsynjalausu vegna kæru sonar Á á hendur S fyrir meint
spjöll á bifreið sonarins. Var S fluttur í handjámum á lögreglustöðina við Hverfis-
götu 113. Ákærða V var gefið að sök að hafa sem varðstjóri í fangamóttöku á lög-
reglustöðinni, er komið var með S, ákveðið vistun hans í fangaklefa þrátt fyrir að
enga nauðsyn bæri til slíkrar vistunar. Héraðsdómur taldi ekki unnt að slá því föstu
að handtaka S hefði verið að nauðsynjalausu og taldi hlutræn skilyrði handtökunnar
fyrir hendi. Þá taldi dómurinn heldur ekki sannað að vistun S í fangageymslu hafi
verið að nauðsynjalausu. Voru því Á og V sýknaðir af þessum ákærulið. I dómi
Hæstaréttar var þessi niðurstaða héraðsdóms staðfest.
2.3.2 Álitaefni sem vakna með samanburði við 146.-149. gr. dönsku hgl.
Orðalag 130.-133. gr. hgl. er að meginstefnu til bein þýðing á 146.-149. gr.
dönsku hgl. Þó er rétt að benda á að í 130. gr. hgl. er hugtakið „ranglæti" við
úrlausn máls eða meðferð þess notað til þess að lýsa háttsemi þeirra opinberu
starfsmanna, þ.e. handhafa dómsvalds eða annars opinbers úrskurðarvalds um
lögskipti, sem ákvæðið tekur til. í 146. gr. dönsku hgl. er á hinn bóginn notað
hugtakið „uretfærdighed“ sem hefur beinni skírskotun til ólögmætis enda hefur
það af hálfu danskra fræðimanna verið skýrt sem „forsætlig lovstridig
afg0relse“.28 Hugtakið „ranglæti" í íslenska ákvæðinu er að þessu leyti rýmra
samkvæmt almennri málnotkun. Tilvísun til þess að úrlausn máls eða meðferð
þess af hálfu handhafa dómsvalds eða opinbers úrskurðarvalds hafi verið „ólög-
mæt“ væri heppilegra orðalag, m.a. með tilliti til hugtakanotkunar í 146. gr.
dönsku hgl. Hér má þó hafa í huga þær skýringar úr lögskýringargögnum að
baki íslensku lögunum, sem að framan er vitnað til, að „ranglæti við meðferð
máls sé því aðeins refsivert eftir þessari grein að það hafi átt að miða að rangri
niðurstöðu málsins“. Ella myndi röng aðferð við meðferð málsins varða við
132. gr. hgl.
Af samanburði 131. gr. hgl. og 147. gr. dönsku hgl. sést að orðið „ransagn-
ing“ hefur verið þýtt sem „rannsókn“ og þannig fram sett í 131. gr. hgl. Þær
verknaðaraðferðir sent ákvæðið fjallar um eiga það hins vegar allar sammerkt
að vera þvingunarráðstafanir í þágu opinberrar rannsóknar sem þeim opinberu
starfsmönnum, sem eiga að halda uppi „refsivaldi ríkisins“, er að lögum heimilt
að beita. Það er því ekki rökrétt að telja upp „rannsókn“ sem eina af hinum ólög-
legu aðferðum sem ákvæðið fjallar um. Hin rétta þýðing danska hugtaksins
28 Sjá hér t.d. Vagn Greve, Asbjorn Jensen & Gorni Toftegaard Nielsen: sama rit, bls. 92.
371