Búnaðarrit - 01.01.1893, Side 88
84
meðráðanda í verzluninni. Jón Sigurðsson segir í rit-
gjörð sinni „Um verzlun og verzlunarsamtök“, (sjá Ný
fjelagsrit 29. ár bls. 118. og 121.): „Það er þetta
sjálfsforræði í öllum verzlunarefnum, sem er aðalgagn
af verzlunarfjelögunum, ogsem er margra peninga virði“;
og hann endar ritg. með þessum orðum: „í verzlunar-
fjelögunum og góðri stjórn þeirra er fólginn einn hinn
bezti og vissasti vísir til sjálfsforræðis“.
Yaldi og ráðsmennsku kaupmanna má líkja við höfð-
ingjastjórn og stundum við fullt einveldi. En kaupfje-
lagsskapnum má fyllilega likja við lýðstjórn; enda er
kaupfjelagsskapurinn hjá öðrum þjóðum eitt af hinum
hægfara störfum verkmannalýðsins í þá átt, að hefja sig
til jafnrjettis og sjálfsforræðis. Kaupfjelögin í Danmörku,
þau, sem einkum eru tekin til fyrirmyndar, telja það
með aðaltilgangi sínum, „að styrkja fjelagsmenn til sjálfs-
dáða í því, að afla sjer áhyggjuminni, sjálfstæðari og
atkvæðameiri stöðu í þjóðfjelaginu“. —
8. „Enginn er annars bróðir í leik“ og „Eins dauði
er annars líf“. Þessir tveir málshættir sýna betur eu
flest annað eðlisfar kaupmennskunnar. Fyrri málshátt-
urinn á fyllilega við kaupmann og viðskiptamann, hvorn
gagnvart öðrum. Að öllum jafnaði standa hagsmunir
þeirra í nokkurskonar berhöggi hvor við annan. Að
vísu fara hagsmunir þeirra optast saman í því, að ann-
ar vill selja þegar hinn vill kaupa, og á þeirri megin-
reglu byggjast öll viðskipti. En þá er til þess kemur,
að kveða upp verðið, þá sannast málshátturinn: „Eng-
inn er annars bróðir í leík“. 'Ekki lætur kaupmaður
sig heldur miklu varða, þótt kaupaudi hafi eigi svo
mikla nytsemd af því, sem liann selur honum. Vitan-
lega hugsar liann nær eingöngu um sinn kaupmanns-arð,
hvort sem hann fæst af nauðsynja- eða ónauðsynjavöru.