Dvöl - 01.07.1939, Blaðsíða 75

DVOL
233
Jóhannes úr Kötlum: Hart
er í heimi. Kvæði. Bókaútgáfa
Heimskringlu. Reykjavík 1939.
Nafn nýjustu kvæðabókarinnar frá hendi
Katlaskáldsins er naumast aðlaðandi í
augum þeirra ljóðavina, sem undanfarin
ár hafa drukkið af þeim haföldu-skýja-
fars-sólstafa-uppsprettum, sem flætt hafa
yfir íslenzkan bókamarkað. Og þeir, sem
hér á árunum sofnuðu við Bí, bi og blaka
Jóhannesar og heyrðu álftir hans kvaka
með morgunsárinu, eiga ef til vill — sumir
hverjir — erfitt að fylgja honum á göng-
unni nú, þar sem lóuklið og lindarhjali
blandast orrustugnýr og angistarvein
slokknandi lífs. En undrast nokkur, þótt
öðru hvoru kveði við hrjúfur strengur í
hörpu skáldanna nú á dögum, ef þau eru
svo skyggn að fá séð út yfir takmörk þess
hugarheims, sem rómantískir sveitadrengir
lifa og hrærast í?
Þessi bók kemur ekki flatt upp á neinn.
Hún er beint framhald af síðustu bókum
skáldsins. Þótt allvíða bregði fyrir nýjum
tónum, breytir það litlu um heildaráhrif
verksins, þegar þess er notið til enda.
Hatur skáldsins á mannlegri eymd,
orsökum hennar og afleiðingum er
enn sem fyrr grunntónninn, máttugur og
þungur. Og nú vefst inn í hann önnur
rödd, að vísu sömu ómtegundar, en það
er rödd þeirrar sálar, „sem elskar hvert
hjarta, sem lifandi slær“, rödd miskunn-
seminnar gagnvart dýrunum. Kvæði eins
og „Hvitar kindur" og „Stjörnufákur" eru
drjúgur skerfur til þeirrar baráttu, sem
hræsnilaust vinnur að því að opna augu
manna fyrir skyldleika þeirra við dýrin
og vekja bróðurlegar kenndir og þrá til
raunabóta í brjósti hvers manns, sem
skynjar þjáningu, jafnvel þótt hún spegl-
ist í hrossauga eða bergmáli í kindar-
jarmi. Þegar frjálsi, íslenzki afréttarfol-
inn er orðinn „treg og úfin húðarbikkja"
í erlendri kolanámu, verður leyniþráður-
inn, sem Matthías talaði um forðum daga,
til þess að færa yl og birtu inn í rökkur
síðustu stundanna:
— Þó varð bjart í þessu fjalli,
þegar inn að hestsins stalli
klöngraðist einn í kolamyrkri
karlinn lotni, — vinur hans.
Hokinn karl varð hraustur strákur
húðarbikkjan stjörnufákur.
„Hvítar kindur“ er seiðmagni þrungið
listaverk um lífsgleði og dauðastríð ærinn-
ar, sem fæðir lambið sitt elskulegt hel-
særð eftir rándýrskjaftinn.
Nafn bókarinnar er engin tilviljun.
Spánn, Abessinía, Kína og Tékkar eiga
þar hver sitt kvæði og sum fleiri en eitt,
og önnur kvæði koma beint eða óbeint inn
á þessi efni. — Þá eru nokkur stórkvæði,
baráttu- og hvatningarljóð, krydduð dá-
fögrum lýsingum. Meðal þessara kvæða
má telja „Þegar landið fær mál“, „Friður"
og „Hvað nú, ungi maður", sem er mann-
kynssaga, að vísu í annarri útgáfu en sú,
sem kennd er í skólunum, en eigi að síður
girnileg til fróðleiks. Rúmið leyfir ekki til-
vitnanir i þetta snjalla kvæði, enda verður
að lesa það í heild til þess að hafa þess
full not.
Þá er eftir að minnast á þann þátt
bókarinnar, sem laus er við vopnabrak
og kvalastunur samtíðarinnar. Þar eiga
heima kvæðin „Heimþrá", „Ástarkvæði til
moldarinnar" o. fl. Eitt þeirra nefnir
skáldið „Mitt fegursta kvæði —í því
eru þessi erindi:
Mitt fegursta kvæði var kveðið í ró
út.viS kyrrlátan sjó,