Dvöl - 01.07.1940, Síða 76

234
D VÖL
Steinvirki eða trfáluiidfr
Eftir I»ói'i Baldrinsson
í Fossvogi, milli bæjanna Reykja-
víkur og Hafnarfjarðar, hefir á
undanförnum átta árum verið að
rísa upp hin þriðja borg, þótt hún
sé nokkuð á annan veg en hinar
tvær. Hún er tryggilega girt með
vírneti og gaddavír, steyptum stólp-
um og hornstöplum en hlið ram-
ger með læstum stálgrindum. Inn-
an þessarar girðingar eru götur
margar, langar og allbreiðar, en
mannvirki þau, er standa í þéttum
röðum við göturnar, eru öll gerð úr
járnbentri steinsteypu, margvíslega
skreyttri með fjöllitum grjótmuln-
ingi, marmarahellum, málmskjöld-
um, steindúfum, krossmörkum og
áletrunum. Mannvirki þessi eru
með ýmsu sniði. Eitt eiga þau þó
flest sameiginlegt. Þau minna í
fljótu bragði á mjög algengan og
hversdagslegan hlut: Rúmstæði
með höfðagafli og fótafjöl.
Þessi einkennilega borg, sem risið
hefir þarna upp á svo skömmum
tíma, er venjulega nefnd „kirkju-
garðurinn í Fossvogi“. Hún er bú-
staður nokkuð margra hundraða
látinna manna, og hún er verk
þeirra, sem syrgja og eftir lifa og
að sjálfsögðu fá nokkra huggun í
því, að hafa reist það, sem á venju-
legan mælikvarða er kallaður
virðulegur og myndarlegur umbún-
aður á vinargröf. Þessi siðvenja er
svo gömul, að hún nær langt aftur
fyrir þann tíma, sem af eru sögur
og sagnir. Við erum að sjálfsögðu
orðin henni háð að meira eða
minna leyti. Við könnumst við slik
fyrirbrigði í ótal myndum. Sið-
venjur, sem gera suma svo ótrúlega
blinda, og aðrir hafa ekki mann-
dóm til að brjóta af sér, þótt þeir
sjái að betur mætti fara.
Það verður þó tæpast sagt, að ís-
lendingar hafi varið miklu fé til
grafreita á umliðnum öldum. Ef
ekki áttu hlut að máli stórhöfðingj-
ar og opinberir embættismenn, var
jafnan látið nægja að hlaða upp
leiði á dáins gröf; ofurlitla þúfu,
sem helgaði staðinn og auðkenndi
frá umhverfinu. Þetta var saklaus
venja og hófleg, og þótt segja
mætti, að nóg væri af þúfum og
ósléttum í okkar vanhirta landi,
var venja þessi ekki óeðlileg eftir
ástæðum, og vel hlaðið og vel gróið
leiði er þó að minnsta kosti ætíð í
samræmi við náttúruna og fagurt
á sinn hátt.
En þegar velmegun óx í landinu
og möguleikar til fjáreyðslu fóru
vaxandi, þá dugðu gömlu, grænu
leiðin ekki lengur. Þá kom hið
harða grjót. Höggnir steinar,
steyptir steinar, steinfuglar, stein-
krossar, steinsúlur, steinvirki og
með öllum þeim margvíslega út-
búnaði, sem allir þekkja. Sem betur
fer, hefir siðvenja þessi ekki náð