Morgunn - 01.06.1996, Síða 85

MORGUNN
Gagnsemi manna er venjulega miðuð við það hvernig þeir
gagnast þjóðfélaginu. En nútímaþjóðfélög einkennast af
áherslu á árangur og þess vegna er dáðst að fólki sem kemst
áfram og er hamingjusamt. Ungt fólk nýtur sérstakrar að-
dáunar. Allir sem eru öðruvísi eru í litlum metum og þannig er
þun'kaður út mismunurinn á því að vera mikils-virði vegna
andlegrar reisnar og mikil-vœgur vegna gagnsemi fyrir þjóð-
félagið. Ef menn gera sér þennan mismun ekki ljósan og halda
að gildi einstaklingsins byggist eingöngu á því hvort hann
getur gert þjóðfélaginu gagn á líðandi stundu, þá er víst að það
er einungis persónulegu hviklyndi að þakka að menn fara ekki
fram á líknarmorð í anda Hitlers. Með þessu er átt við það að
allir sem eru ekki lengur gagnlegir þjóðfélaginu vegna elli,
ólæknandi sjúkdóma, andlegrar hrörnunar eða annarrar
fötlunar, séu teknir af lífi af „miskunnsemi“, segir Frankl.
Það að rugla saman mannlegri reisn, segir hann, og hreinni
gagnsemi á rætur að rekja til hugtakaruglings sem er afsprengi
róttækrar efasemdarstefnu (níhílisma). Róttæk efasemdarstefna
boðar ekki tómið eitt, heldur að allt sé tilgangslaust. George A.
Sargent hitti naglann á höfuðið, þegar hann kom fram með
hugtakið „áunnið tilgangsleysi“. Hann mundi sjálfur eftir
þerapista sem sagði: „George, þú verður að gera þér ljóst að
heimurinn er skrítla. Það er ekkert réttlæti til, allt er hendingu
háð. Þegar þú ert búinn að gera þér þetta Ijóst muntu skilja
hvað það er fáránlegt að taka sjálfan sig hátíðlega. Það er
enginn allsherjartilgangur í alheiminum. Heimurinn er bara.
Það skiptir engu sérstöku máli hvað þú ákveður að gera í dag.“
Menn skyldu forðast að alhæfa í gagnrýni sinni. Yfirleitt er
þjálfun ómissandi en þá ættu þerapistarnir að sjá það sem
hlutverk sitt að bólusetja nemana gegn efasemdarhyggjunni
fremur en sprauta þá með kaldhæðni sem eru varnarhættir
gegn efasemdarhyggju þeirra sjálfra.
Lógóþerapistar kunna jafnvel að undirgangast einhverja
þjáltun og sækjast eftir réttindum sem aðrar sállækninga-
83