Morgunn - 01.06.1996, Blaðsíða 83

MORGUNN
nægjandi skýring. Að útskýra glæp til fullnustu væri jafngilt
því að afmá sekt þess er brýtur lög og að viðkomandi sé ekki
frjáls og ábyrgur einstaklingur, heldur vél sem þarfnaðist
viðgerðar. Jafnvel glæpamennirnir sjálfir hafa skömm á þeirri
meðferð og vilja fá að taka ábyrgð gerða sinna. Frankl
tilgreinir að honum hafi eitt sinn borist bréf frá fanga sem
afplánaði refsivist í fangelsi. Hann kvartar undan því að
glæpamenn fái aldrei tækifæri til að láta skoðanir sínar í ljós.
Þeim er boðinn fjöldi afsakana til að velja úr. Þjóðfélaginu er
kennt um og oft er sökinni skellt á fórnarlambið.
Frankl segir við fanga: „Þið eruð mannlegar verur eins og
ég og sem slíkum var ykkur frjálst að fremja glæp til að verða
sekir. En nú er ykkur í sjálfsvald sett að sigrast á sektinni með
því að hefja ykkur yfir hana, að vaxa sjálfum ykkur yfir höfuð
og breytast til betri vegar.“ Þeir virtust skilja hvað ég átti við.
Og hann bætir við:
„Að því er varðar hugtakið sameiginleg sekt finnst mér
persónulega alveg óréttlætanlegt að gera einhvern mann
ábyrgan fyrir hegðun annars manns eða hóps manna. Síðan
seinni heimsstyrjöldinni lauk hef ég ekki þreyst á að mæla
gegn hugmyndinni um sameiginlega sekt. Stundum þarf samt
að beita heilmikilli kennslutækni til að losa fólk við hindur-
vitni. Bandarísk kona réðst einu sinni að mér með þessari
ásökun: „Hvernig getið þér ennþá skrifað sumar bækur yðar á
þýsku, máli Adolfs Hitlers?“ Ég spurði hana á móti, hvort hún
væri með hnífa í eldhúsinu og hún svaraði því játandi. Ég
þóttist vera hneykslaður og hissa og sagði: „Hvernig getið þér
fengið af yður að brúka hnífa, þegar margir morðingjar hafa
notað þá til að stinga og myrða fórnarlömb sín?“ Hún hætti að
ainast við því að ég skrifaði bækur á þýsku.
Þriðji þáttur sorglegu þrenningarinnar tengist dauðanum.
En dauðinn er samofinn lífinu því að sérhvert andartak lífsins
er á hverfanda hveli og kemur aldrei aftur. En er þessi
hverfulleiki ekki einmitt til þess fallinn að minna okkur á að
81