Saga - 2003, Blaðsíða 224

222
RITDÓMAR
ing margra: „Hún var það afl sem fleytti vesturförunum áfram fyrst um
sinn ..." (bls. 176). Sumarliði verður eins konar samnefnari íslenskra vest-
urfara þegar sagt er um hann (bls. 277): „Trúin var akkeri hans í tilverunni
... drottinn myndi sjá hvað honum og ástvinum hans hvað [svo] væri fyrir
bestu." Tekið er fram sem dæmi um fastheldni íslensku innflytjendanna a
þjóðemi sitt að þeir hafi nær eingöngu gifst innbyrðis, a.m.k. til að byfla
með (bls. 153), og þótt fréttir í íslensku blöðunum um það helsta sem var
að gerast í amerísku þjóðlífi hjálpuðu innflytjendunum að samlagast ný]U
þjóðfélagi þá „seinkaði blaðaútgáfan samlögun þeirra því gamla landið
hélt áfram að vera þungamiðjan í hugsun þeirra" (bls. 155-156).
Þessi staðlaða þjóðræknimynd af Vestur-Islendingum segir ekki einu
sinni hálfan sannleikann. Þetta em fyrst og fremst dæmi um etnískar
mýtur. Það liggja ekki fyrir neinar gmndaðar rannsóknir sem sýna að
Islendingar hafi varðveitt „þjóðerniseinkenni" sín betur en aðrar norræn-
ar þjóðir. Það liggja heldur ekki rök fyrir því að blaðaútgáfa a
upprunamálinu hafi seinkað aðlöguninni. Öll íslensku blöðin í Kanada,
nema andófsblaðið Voröld (1917-1920), voru að vemlegu leyti kostuð af
sambandsstjórninni í Ottawa og/eða fylkisstjóm Manitoba. Slíkt var ekki
gert í þeim tilgangi að seinka aðlöguninni. Alhæfingar á borð við þær að
Vestur-íslendingar hafi eingöngu gifst innbyrðis og að gamla landið se
þungamiðjan í hugum þeirra em aðeins í takmörkuðu samræmi við
vemleikann. Síðast en ekki síst er löngu tímabært að fræðimenn taki að
líta á „trúardeilur" Vestur-Islendinga sem annað og meira en ágreining
um trú ('religion').
Það þarf ekki að skyggnast ýkja djúpt í bókina til að sjá að myndin af
alíslensku „eftirlíkingunni" í Ameríku gengur ekki upp. Þannig er sagt
um Eirík Bergmann að hann sé „amerískur vel" (bls. 147) og fyrirtæki
þeirra frænda, Eiríks og Friðriks Bergmanns, heitir „Bergmann Bros ■
Jafnvel í þeim orðum að Sumarliði, roskinn maðurinn (!), hafi haft „þa^
fram yfir marga landa sína að vera sjálfbjarga á enska tungu" (bls. 156)
birtist ákveðin mótsögn. Hann gefur syni sínum nafnið Benjamín Frankhn
og í skrifum hans skjóta upp kollinum orð og orðalag sem sýna að vísir að
nýju tungumáli, „vestur-íslensku", er fljótlega tekinn að þróast.
Tilhneiging til útmægða er gjarna notuð sem mælikvarði á aðlögunar-
hneigð innflytjendahópa. Þótt flestir íslensku innflytjendumir hafi „fyrst
um sinn" einkum gifst innbyrðis vom útmægðir talsvert algengar meðal
þeirra frá upphafi, ekki síst meðal kvenna. Það þarf ekki annað en að fletta
Almanaki Ólafs Thorgeirssonar til að komast að raun um að fjölmargar
konur giftust „hérlendum" mönnum. Þegar á heildina er litið má ætla að
Vestur-íslendingar séu meðal þeirra etnihópa í Norður-Ameríku þar sem
útmægðir voru hvað tíðastar.
Það er býsna lífseig klisja að íslenskir innflytjendur í Bandaríkjunum og
Kanada hafi verið venju fremur trúaðir, mun trúaðri en landar þeirra er