Ný saga - 01.01.1991, Qupperneq 61

er yfirlit á aðeins 40 síðum, en
hann er efnismikill, ekki aðeins
samantekt á fyrri skrifum
fræðimanna, heldur reistur á
mikilli og sjálfstæðri
heimildakönnun, einkum um
verkalýðshreyfinguna í
Reykjavík. Raunar er það
undrunarefni um rannsókn
Magnúsar í heild, svo vítt svið
sem hún spannar og að ýmsu
leyti ósamstætt, hve rækilega
hann hefur náð að leita
heimilda og hve vel hann
virðist þekkja til ýmissa sér-
sviða, t.a.m. tækniatriða
útgerðarsögunnar.
Magnús eyðir ekki lengra
máli en þarf á hin pólitísku
tengsl verkalýðshreyfingarinnar
og bætir á því sviði litlu við
fyrir íslenska lesendur.
Verkalýðssaga Þorleifs snýst
hins vegar langmest um
pólitískt skipulag hreyf-
ingarinnar og flokkspólitískan
reipdrátt innan hennar. Einkum
á það við um fyrri hluta bókar-
innar þar sem hratt er farið yfir;
eftir 1950 veitir hún einnig
talsverða innsýn í hið faglega
starf hreyfingarinnar, kjaradeilur
og fleira.
Sömuleiðis beinist þunginn í
rannsókn Stefáns að pólitískum
ágreiningi komma og krata fram
að klofningi Alþýðuflokksins
1938, og er bók hans lang-
rækilegasta úttekt sem til er á því
efni, reist á feykimikilli rannsókn
og, að ég best fæ séð, gætilegum
ályktunum. Stefán beitir mikið
samanburði við reynslu verka-
lýðshreyfingar í öðrum löndum
og kenningar um hana. Að
nokkru þjónar þetta þeim tilgangi
að gefa íslenskum atburðum
merkingu fyrir erlendum
lesendum, en er einnig fróðlegt
frá íslenskum sjónarhóli. Einnig
tengir Stefán verkalýðssöguna
grandgæfilega við þróun
þjóðfélagsgerðar, og lætur þá að
líkum að Magnús S. Magnússon
verður honum drýgstur
heimildarmaður.
Þannig beinist rannsókn
Stefáns öðrum þræði að viðti
sviði, en hins vegar gerir hann
sérstaka rannsókn á Norðurlandi
(þar er margt fróðlegt til saman-
burðar við lýsingu Magnúsar þar
sem Reykjavík er í brennidepli)
og verkalýðshreyfingunni þar.5
Aðal „persóna" bókarinnar
verður eiginlega Verkalýðs-
samband Norðurland$ höfuð-
vígi kommúnista í verka-
lýðshreyfingunni. í köflunum
um Norðurland kemst lesandi
Stefáns í nánd við „grasrótina“,
daglegt starf verkalýðsfélaga á
umbrota- og örlagatímum. Hér
eru það tvö svið sem mesta
athygli fá. Annars vegar tvenn
stórátök, Nóvudeilan og
Borðeyrardeilan (Dettifoss-
slagurinn), sem voru eins konar
eldskírn hinnar kommúnísku
verkalýðsforustu á Norðurlandi.
Hins vegar klofning nokkurra
verkalýðsfélaga, einkum á
Norðurlandi, sem Stefán
staðfestir að var yfirvegað
viðbragð Alþýðusambandsins
Islenskir kommúnistar I baráttuhug. Saga stétta og stéttabaráttu á fyrri hluta
20. aldar er meginviðfangsefnið i fjórum af þeim doktorsritgerðum sem
fjallað er um I greininni.
AF
BÓKUM
/ köflunum um
Noröuriand kemst
lesandi Stefáns í
nánd við
„grasrótina",
daglegt starf
verkalýðsfélaga á
umbrota- og
örlagatímum.
59