Ný saga - 01.01.1991, Síða 84

Hver eru áhrifin á
áhorfendur? Leiknar
myndir geta veriö
mjög mótandi um
söguskoöun fólks. Af
hverju láta
sagnfræöingar ekki í
sér heyra þegar
fúskiö ræður ríkjum.
sagnfræðinga en mér finnst að
þetta geti samt sem áður verið
leið: kvikmyndagerðarmaður-inn
mótar sitt verk en leitar sér
þjónustu til sagnfræðinga. Svo
eru auðvitað ýmis atriði í
útgerðarsögunni sem einungis
sérfróðir menn kunna skil á.
Ég lít á útgerðarsöguna sem
okkar verk. Svo er hitt þegar
sagnfræðingurinn segir söguna
og fær menn frá okkur til liðs við
sig. Þetta eru tvær leiðir. Báðar
eiga rétt á sér. Þarna þarf að fara
að þróast meira samstarf. Þetta
er líka spurning um peninga.
Lítil kvikmyndagerðarfyrirtæki
hafa sjaldan efni á því að hafa
sagnfræðing á launum.
Hvers konar ráðgjöf á
sagnfrœðingurinn að veita?
Erlendur: Maður verður var við
það í ákveðnum hópi manna
að litið er á sagnfræðinga sem
truflun vegna þess að þeir séu
allir í smáatriðunum og hafi ekki
yfirsýn yfir heildina; þeir
eyðileggi með því að benda á
smávillur hér og þar og
allsstaðar.
Helgi: Þetta byggist á mis-
skilningi á starfi sagnfræðinga
og er kannski þeim sjálfum að
kenna. Fólk hefur þá hugmynd
um sagnfræðinginn að hann sé
nokkurs konar staðreynda-
vörður; hann gæti þess að ekki
sé farið rangt með ártal og annað
þvíumlíkt, að hann stundi
„slysavarnir". Hins vegar hafa
menn ekki skilning á því að
það geti verið mikilvægt að fá
sagnfræðing til þess að segja
sína skoðun á hinni sögulegu
túlkun og segja frá því hvað sé
efst á baugi í sagnfræði-
rannsóknum og sagnfræðilegri
umræðu. Nýleg mynd um
Guðmund biskup Arason er
mjög skýrt dæmi um full-
komlega úrelta sagnfræði eða
söguskilning sem á rætur í
sjálfstæðisbaráttunni. Engin
tilraun var gerð til að skoða
söguhetjuna í alþjóðlegu,
sögulegu samhengi, að sjá hann
sem fulltrúa hinnar alþjóðlegu
kirkjuvaldsstefnu o.s.frv. Þetta
leyfir sér ekki nokkur sagn-
fræðingur en gengur hins vegar
ágætlega í fólk. Fólk ruglar
saman staðreyndum og
skoðunum, sögutúlkun sjálf-
stæðisbaráttunnar er orðin að
staðreynd. Dýrkun á ein-
staklingum er líka mjög
áberandi en það er ekkert
annað en það sem er rekið
dagsdaglega í fjölmiðlum, að
íslandssagan sé Davíð Oddsson.
Þetta er það sem fólk þekkir
og býst við.
Erlendur, er þetta glœpur?
Erlendur: Ef verkið af hálfu
höfundar gerir tilkall til að vera
marktækt innlegg í umræðuna
um sagnfræðilegt efni og
höfundur verður staðinn að því
að hafa ekki kynnt sér nýjustu
rannsóknir um viðfangsefnið þá
finnst manni að minnsta kosti
að illa sé farið með fé. Maður
talar nú ekki um ef verkið er
unnið fyrir almannafé. Segja má
að það sé glæpur að búa til
kostnaðarsamt verk, sem er ekki
áhugavert og jafnvel hall-
ærislegt. Á liinn bóginn verður
mönnum að leyfast að búa til
myndir um sagnfræðileg efni á
persónulegan hátt en slík verk
verða að hafa eitthvað fram að
færa, fersk sjónarhorn, frumleg
efnistök.
Eggert: Undanfarin ár hafa
verið gerðið mjög margir
sögulegir þættir. Það virðist vera
mikill áhugi á sögulegum
myndum en ég held að
sjaldnast sé leitað til sagn-
fræðinga. Það er jafnvel verið
að gera langar myndir um
þekkta stjórnmálamenn á
þessari öld og fengnir
flokksbræður til þess að búa til
myndina þar sem að
upphafningin ræður ríkjum og
dýrkunin á einstaklingum sem
verið er að fjalla um. Eða þá
að búnar eru til myndir þar
sem maður hefur á
tilfinningunni að höfundur þurfi
að byrja alveg frá grunni, viti
afskaplega lítið um efnið
fyrirfram og fari þess vegna í
J^ekkt rit sem eru mjög
aðgengileg, en oft gömul eða
yfirborðsleg.
Margt í þeim myndum sem
við höfum verið að sjá á síðustu
árum er mjög úrelt eða
gamaldags þar sem byggt er á
gömlum bókum og gömlum
rannsóknum. Hver eru áhrifin á
áhorfendur? Leiknar myndir geta
verið mjög mótandi um
söguskoðun fólks. Af hverju láta
sagnfræðingar ekki í sér heyra
þegar fúskið ræður ríkjum?
Erlendur: Hrafn Gunnlaugsson
hefur gert víkingamyndir og fer
sínar eigin leiðir. Hann leggur
áherslu á að myndir hans séu
skáldskapur. Svo eru þetta
kannski áhrifamestu myndirnar
um þennan tíma og seytlast samt
sem áður inn hjá upprennandi
kynslóð sem myndin af
víkingaöldinni. Þetta er út af
fyrir sig ákveðið vandamál, sem
birtist m.a. í því að fantasían
kemur á undan „realismanum",
hinum raunsæislegu efnistökum,
þar sem grundvöllurinn er
Sögulegar kvikmyndir Hrafns
Gunnlaugssonar hafa öruggiega haft
áhrif á viöhorf margra til þess tíma,
sem þær gerast á. í myndinni I
skugga hrafnsins er aö finna
„ofboöslegt rugl" um Þjóöveldis-
tímann svo notuð séu orð eins
þátttakandans í hringborösumræö-
unum. Hefur kvikmyndaleikstjórinn
ótakmarkaö „skáldaleyfi" þegar hann
lætur myndir sfnar gerast í fortíöinni?
82