Ný saga - 01.01.1995, Síða 65

Ný saga - 01.01.1995, Síða 65
Siðferðilegar fyrirmyndir á 19. öld eðlis en ekki tilfinningarlegs" eins og Hjalti Hugason kemst að orði í grein sinni um trúar- hætti á íslandi."’ Píetisminn lagði á hinn bóg- inn meira upp úr innlifun og tilfinningu í garð trúarinnar en hafði lítil áhrif á trúarhugsun landsmanna, að áliti Hjalta. Þó hafði píetism- inn mikil álu if á uppeldismál frá rniðri 18. öld og allt til loka 19. aldar. Hjalti Hugason telur að rétttrúnaðurinn liafi að mestu haldið velli þrátt fyrir ýrnsar trúarlegar hræringar og hjálpaði þar til nýrétttrúnaðarhreyfingin sem skaut upp kollinum urn miðja 19. öld.17 Þessar trúarstefnur mynduðu hver með sínum hætti þann farveg sem trúarboðskapnum var veitt eftir til alþýðu manna á tímabilinu. Hér er nauðsynlegt að freista þess að meta árangur tveggja leiða sem kirkjan fór við útbreiðslu- starf sitt og hugmyndanna sem þeim fylgdu. Annars vegar er um að ræða kverlærdóminn, en kverið þurftu öll börn að tileinka sér, og hins vegar húslestrana sem lesnir voru á kvöldvökunum. Það þarf ekki að orðlengja að kverlærdóm- urinn setti sterkan svip á samskipti barna og kirkju. Hann var fyrstu beinu formlegu kynni einstaklinga 19. aldar af kirkjunni og fræðum hennar. Um þetta efni segir Loftur Guttornrs- son: Eins og áður segir voru fræðaútskýringarn- ar - eina skyldubundna námsefnið undir fermingu fyrir utan sjálf Fræðin minni - torf sem fullorðnum leikmönnum var tæp- ast ætlandi að botna í. Það er líka afar sennilegt að hin knúsaða framsetning á trú- argreinunum hafi þvælst mjög fyrir þeirri innrætingu og siðferðilegu uppbyggingu sem stefnt var að. En úr því að þannig var háttað um námsefni sem var einkum ætlað börnum og ungdómi, má fara nærri um að annað prentað mál - sem var eintómt guðs- orð að kalla - hefur ekki verið sérlega að- gengilegt fyrir þau.18 Þetta átti einkurn við lærdóm barna mestan hluta 18. aldar að dómi Lofts. Kverin sem börn lærðu á 19. öldinni voru á mjög svipuð- um nótum en ef til vill ekki eins tyrfin.'9 Og við þetta allt bætir Loftur síðan: „Frá sjórnar- lióli nútíðarmanna er raunar með ólíkindum Mynd 4. Siðferðilegt uppeldi var í verkahring kirkjunnar. Kirkjuferð á sunnudögum var ómissandi þáttur í lífi manna. Myndin sýnir kirkjugesti í Lágafells- kirkju snemma á þessari öld. 63
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116

x

Ný saga

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.