Ný saga - 01.01.1995, Page 83

Almenna bænarskráin,
tveggja alda afmæli
Mynd 4. í varnarriti sínu (Forsvar ... , bls. 93 og 228)
benti Magnús Stephensen á það sem eitt dæmi af
mörgum um dýrar innfluttar vörur, að í Djúpavogs-
verslun kostaði ein saumnát heilan skiiding. Þessu
mótmælti Christian Gynther Schram verslunarstjóri þar
(sfðar á Skagaströnd) í stuttu svarriti sínu, Syenaalen
og Enskillingen, og komst þar m.a. svo að orði (bls. 14)
„... ja! jeg synes endog at see Hr. Laugmanden frem-
staae for det islandske Folk med en Syenaal I den ene
og en Kobberskilling i den anden Haand, og saaledes
med begge Hænder fulde af Lögn fortælle Folket om
de Danskes uudstaaelige Handel. “ I upphafi bækl-
ingsins er viðeigandi skopmynd af Magnúsi veifandi
saumnál og skildingi. (Christian Gynther Schram:
Syenaalen og Eenskillingen. Et Par Ord til Laugmand
Magnus Stephensen og hans Södskendebarn i Island.
Kh. 1799).
hægt að bera fram neinar almennar kærur yfir
háu verðlagi og slæmum vörum, sem og að
embættismenn í landinu ættu að vera kaup-
mönnum hjálplegir. Öllum óskum um aukið
eftirlit með versluninni var þannig hafnað og
fullyrt að sá samdráttur, sem orðið hefði í sigl-
ingum til landsins og versluninni, stafaði ein-
göngu af styrjöldinni og úr myndi rætast að
henni lokinni.23 Hægt var meira að segja að
benda á auknar siglingar árin 1796-97. Og því
má bæta við að þær fóru heldur vaxandi
næstu árin en tóku síðan aftur að dragast
saman upp úr aldamótunum. Út yfir tók svo
eftir að Danir lentu í styrjöldinni haustið 1807
og áttu í ófriði við Breta og fleiri þjóðir næstu
sjö árin.24
Veiting frekara verslunarfrelsis
dregst á langinn
í fríhöndlunarlögunum sjálfum var gert ráð
fyrir því, að þau yrðu endurskoðuð árið 1807.
Þess vegna fannst ráðamönnum í Kaup-
mannahöfn líka, að það gæti vel beðið þang-
að til að íhuga hvort ástæða væri til að auka
verslunarfrelsi Islendinga. Þegar svo að þeirri
endurskoðun kom var ekkert á þetta atriði
minnst. Nokkrar úrbætur voru loks gerðar
með endurskoðuninni árið 1816, er fasta-
kaupmönnum á íslandi voru leyfð bein við-
skipti við utann'kislönd en þó eingöngu á
skipum í eigu þeiiTa sjálfra eða annarra danskra
þegna. Þannig var áfram ríghaldið í grund-
vallaratriði nýlendufyrirkomulagsins á versl-
uninni. Erlendum þegnum var þá að vísu leyft
að sigla til íslands sem lausakaupmönnum, en
gegn svo háum leyfisgjöldum að það svaraði
yfirleitt ekki kostnaði. Hélst þetta svo þar til
íslenska verslunin var loks gefin frjáls með
lögum 15. apríl 1854 sem tóku gildi 1. apríl
1855.25
* Höfundur naut styrks frá Rannsóknarráði Islands við að
rannsaka viðfangsefni þessarar greinar.
81