Ný saga - 01.01.1997, Síða 12

Ný saga - 01.01.1997, Síða 12
Jón Olafsson Mynd 11. Þóroddur Guðmundsson. r> Mynd 12. Eyjólfur Árnason. Þóroddur og Eyjólfur fóru hvor í sína átt- ina sumarið 1931. Þóroddur var sendur til fiskimannaþorpsins Tsypnavolok, á Rybatsjí- skaga í norðvesturhorni Rússlands, nálægt finnsku og norsku landamærunum. Eyjólfur var sendur til georgísku borgarinnar Batumi við Svartahafið. Báðum var ætlað að starfa með flokksdeildinni á staðnum auk þess að vinna almenna vinnu. Eyjólfur starfaði í sjó- mannaklúbbi bæjarins, þar sem töluverður straumur var af útlendum sjómönnum. Þór- oddur stundaði fiskveiðar með heimamönn- um og aðstoðaði við „kollektívíseringu“ smá- bátaútgerðarinnar í Tsypnavolok, ásamt flokksdeildinni á staðnum og tveimur norsk- um samstúdentum sínum, sem gengu undir dulnefnunum Eng og Nielsen.38 Eyjólfur virðist einkum hafa velt því fyrir sér um sumarið hvernig hægt væri að snúa sjómönnum sem dvöldust um lengri eða skemmri tíma í Batumi til kommúnisma. Hann kvartaði yfir þvf í skýrslu um dvölina að ekki hafi verið reynt að hafa ofan af fyrir þeim með viðunandi hætti og iðulega hafi menn leiðst út í drykkjuskap vegna tómra leiðinda. Forstöðumann sjómannaheimilisins taldi hann of fáfróðan og fullan af klisjum til þess að nokkur gæti orðið fyrir áhrifum af honum: „Stundum heldur hann langar ræður sem ekki eru annað en merkingarlaust orða- gjálfur, frasar og slagorð, niður með kapítal- ismann og svo framvegis."39 Eyjólfur var ekki hrifinn af borginni. Hann sagði vændi og brask blómstra í Batumi. Þar að auki væri borgin full af mensévikum sem hefðu þar einskonar miðstöð. En þótt staður- inn væri langt í frá nægilega bolsévískur taldi Eyjólfur sig samt hafa náð nokkrum árangri við að uppfræða sjómennina um Sovétríkin og kommúnismann. Svona lýsir hann vinnu sinni: Þegar sjómennirnir höfðu lokið störfum sínum á kvöldin (einnig í hádegishléinu), tókst mér oft að safna áhöfnunum saman og koma af stað umræðum eða halda fyrir- spurnafundi og þá oftast um Sovétríkin og um ástandið meðal rússneskra sjómanna. Einnig var stundum rætt um ástandið í heimalöndum áhafnanna og ástandið í heiminum almennt.4'1 Árið 1931 var gífurlegt umrót í Sovétríkj- unum. Alls staðar var fólk á faraldsfæti. Bol- sévikar höfðu endanlega snúið baki við NEP- stefnunni og þar með var frjáls markaður úr sögunni í Sovétríkjunum. Bændum, fiski- mönnum, veiðimönnum og öðrum sem fram að þessu höfðu að einhverju leyti að minnsta kosti verið sjálfra sín herrar var nú gert að ganga í samyrkjubú og samvinnufélög. Sjálfs- eignarbændur voru sviptir löndum sínum, margir drepnir, aðrir hraktir í útlegð. Á sama tíma átti að iðnvæða Sovétríkin. Um allt land- ið voru að hefjast gífurlegar framkvæmdir sem kröfðust vinnuafls og leiddu til búferla- flutninga fjölda fólks. Á þessum árum urðu ótrúleg umskipti í lífi Sovétborgara, samfé- laginu var umturnað. Milljónum saman yfir- gaf fólk sveitirnar og þusti til borganna eða á ný iðnaðarsvæði. Þó að fjöldi manns væri á flótta og fangelsanir og aftökur yrðu sífellt tíðari, þá fékk þorri fólks tækifæri sem ekki höfðu boðist áður: starfsframi og menntun var í boði fyrir þá sem höfðu heppnina með sér og kunnu að grípa gæsina. Þóroddur Guðmundsson lenti í þessari hringiðu miðri. Fólkið í Tsypnavolok talaði norsku en ekki rússnesku og mátti sannarlega muna tímana tvenna. Flokksdeildin á staðn- um var hins vegar skipuð Rússum sem beittu heimamenn hinu mesta harðræði. Tsypnavo- lok var fjölmennast nokkurra norskra fiski- mannaþorpa á norðanverðum Kolaskaga. Norðmenn höfðu byrjað að flytjast þangað uppúr miðri 19. öld, en þá var Kolaskagi nán- ast óbyggður. Fengsæl fiskimið voru við alla ströndina. Til að byrja með nutu Norðmenn- irnir sérréttinda. Það breyttist um 1910 þegar stjórnvöld ákváðu að norsku innflytjendurnir skyldu framvegis lúta sömu reglum og aðrir þegnar Rússakeisara. Hagur þessa fólks versnaði þó fyrst til muna við byltinguna. Þá var landamærunum lokað og tengslin við Noreg rofnuðu. Fram til 1931 voru fiskimenn- irnir þó sjálfstæðir og gátu ráðstafað afla sín- um að nokkru leyti sjálfir. En á útmánuðum 1931 komu fyrirmæli frá stjórnvöldum um að nú skyldu fiskimennirnir í Tsypnavolok stofna félagsútgerð. Þessi fyrirmæli fengu dræmar undirtektir meðal heimamanna.41 Þegar Stein (dulnefni Þórodds), Eng og 10
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116

x

Ný saga

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.