Ný saga - 01.01.1997, Page 37

Ný saga - 01.01.1997, Page 37
Hrefna Margrét Karlsdóttir „Vinnan göfgar...“ Fangavinna í tukthúsinu við Arnarhól í upphafi 19. aldar ITT ELSTA STEINHÚS REYKJAVÍKUR ■1 j sem nú hýsir hið virðulega Stjórnar- ráð á sér merkilega sögu. Það var upphaflega reist á árunum 1761-71 sem tukt- hús landsmanna og þar skyldi tukta til betr- unar þann fjölda fólks sem fór um landið með smáhnupli og án aðhalds af guðsótta og góðum siðum, landsins bestu mönnum til mikillar hrellingar. Starfsemi tukthússins gekk aldrei sem skyldi og 1813 var því lokað og fangar þeir sem inni sátu sendir í sína heimasveit. Þegar gluggað er í skjalabunka þá sem tilheyrðu tukthúsinu kemur í ljós að reynt hefur verið að halda föngum að ein- hvers konar vinnu. Stopular upplýsingar eru til um þessa starfsemi fram á fyrsta áratug síð- ustu aldar og það var ekki fyrr en 1807 sem skipuleg skráning á fangavinnu hófst. Sú skráning er nokkuð samfelld næstu árin, en eftir 1810 finnst hins vegar ekkert um fanga- vinnuna og gæti það einfaldlega stafað af pappírsskorti í landinu.1 Mönnum hefur lík- lega þótt pappírnum betur varið í önnur skrif. Grein þessi fjallar því fyrst og fremst um þau fáu ár þegar heimildir finnast um vinnu fanga í tuklhúsinu, en þær gefa allgóða mynd af starfseminni. í raun má líkja fangavinnunni við vinnu fólks á heimilum þess tíma. Fangar unnu úti- vinnu yfir sumarmánuðina, stunduðu róðra yfir vertíðarmánuðina og sinntu tóvinnu á vetrum. Leiga á heimilisfólki yrði líklega seint litin eðlilegum augum, en leiga á föngum gegn gjaldi skapaði ágætar aukatekjur fyrir tukthúsið. Reisulegasta hús bæjarins William Jackson Hooker steig á land í Reykjavík sumarið 1809 og lýsti því sem fyrir augu bar: Hvít reisuleg bygging, með borðlögðu þaki, var helsta kennileitið í þessu þorpi. Ég ályktaði að þetta væri bústaður land- stjórans en mér til mikillar furðu var mér tjáð að þetta væri vinnuhæli eður betrunar- hús. Þegar nær var komið reyndist húsið heldur ekki vera eins aðlaðandi og úr fjar- lægð.2 Vafalaust hefur tukthúsið litið vel út í augum útlendinga sem hingað komu. Reisulega hvíta steinhúsið sem stóð við Arnarhól hefur sést vel þegar menn lögðu að landi. Tilskipun konungs um byggingu tukthúss barst til íslands med vorskipum 1759. Þar skyldu menn afplána dóma og þar átti einnig að vista þá afbrotamenn sem biðu Brimar- hólmsvistar eða lífláts. Þetta var gert að beiðni ýmissa embættismanna í landinu sem töldu að hér væri verið að bæta úr brýnni þörf. Rekstrarfé skyldi vera sakeyrir1, jarð- Mynd 1. Fangelsið við Amarhól árið 1819. Fyrir framan húsið eru kálgarðarnir sem fangamir unnu við. 35
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116

x

Ný saga

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.