Ný saga - 01.01.1997, Síða 37

Ný saga - 01.01.1997, Síða 37
Hrefna Margrét Karlsdóttir „Vinnan göfgar...“ Fangavinna í tukthúsinu við Arnarhól í upphafi 19. aldar ITT ELSTA STEINHÚS REYKJAVÍKUR ■1 j sem nú hýsir hið virðulega Stjórnar- ráð á sér merkilega sögu. Það var upphaflega reist á árunum 1761-71 sem tukt- hús landsmanna og þar skyldi tukta til betr- unar þann fjölda fólks sem fór um landið með smáhnupli og án aðhalds af guðsótta og góðum siðum, landsins bestu mönnum til mikillar hrellingar. Starfsemi tukthússins gekk aldrei sem skyldi og 1813 var því lokað og fangar þeir sem inni sátu sendir í sína heimasveit. Þegar gluggað er í skjalabunka þá sem tilheyrðu tukthúsinu kemur í ljós að reynt hefur verið að halda föngum að ein- hvers konar vinnu. Stopular upplýsingar eru til um þessa starfsemi fram á fyrsta áratug síð- ustu aldar og það var ekki fyrr en 1807 sem skipuleg skráning á fangavinnu hófst. Sú skráning er nokkuð samfelld næstu árin, en eftir 1810 finnst hins vegar ekkert um fanga- vinnuna og gæti það einfaldlega stafað af pappírsskorti í landinu.1 Mönnum hefur lík- lega þótt pappírnum betur varið í önnur skrif. Grein þessi fjallar því fyrst og fremst um þau fáu ár þegar heimildir finnast um vinnu fanga í tuklhúsinu, en þær gefa allgóða mynd af starfseminni. í raun má líkja fangavinnunni við vinnu fólks á heimilum þess tíma. Fangar unnu úti- vinnu yfir sumarmánuðina, stunduðu róðra yfir vertíðarmánuðina og sinntu tóvinnu á vetrum. Leiga á heimilisfólki yrði líklega seint litin eðlilegum augum, en leiga á föngum gegn gjaldi skapaði ágætar aukatekjur fyrir tukthúsið. Reisulegasta hús bæjarins William Jackson Hooker steig á land í Reykjavík sumarið 1809 og lýsti því sem fyrir augu bar: Hvít reisuleg bygging, með borðlögðu þaki, var helsta kennileitið í þessu þorpi. Ég ályktaði að þetta væri bústaður land- stjórans en mér til mikillar furðu var mér tjáð að þetta væri vinnuhæli eður betrunar- hús. Þegar nær var komið reyndist húsið heldur ekki vera eins aðlaðandi og úr fjar- lægð.2 Vafalaust hefur tukthúsið litið vel út í augum útlendinga sem hingað komu. Reisulega hvíta steinhúsið sem stóð við Arnarhól hefur sést vel þegar menn lögðu að landi. Tilskipun konungs um byggingu tukthúss barst til íslands med vorskipum 1759. Þar skyldu menn afplána dóma og þar átti einnig að vista þá afbrotamenn sem biðu Brimar- hólmsvistar eða lífláts. Þetta var gert að beiðni ýmissa embættismanna í landinu sem töldu að hér væri verið að bæta úr brýnni þörf. Rekstrarfé skyldi vera sakeyrir1, jarð- Mynd 1. Fangelsið við Amarhól árið 1819. Fyrir framan húsið eru kálgarðarnir sem fangamir unnu við. 35
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116

x

Ný saga

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.