Ný saga - 01.01.1997, Qupperneq 46

Ný saga - 01.01.1997, Qupperneq 46
Hrefna Margrét Karlsdóttir Mynd 14. Jörundur hunda- dagakonungur. Tukthúsið á Arnarhóli getur tæplega flokkast sem hefðbundinn Jetigarður". Markmiðið var að gera úr mönnum nýta þjóðfélagsþegna þeim sem eftir sátu hleypti Jörundur út, að einum undanskildum. Geir Vídalín biskup var mjög sérstæður. Hann var undantekningarlaust með sömu fangana í vinnu hjá sér. Geir var þekktur sök- um manngæsku sinnar og hefur hún örugg- lega haft áhrif á þessar leigur hans. Fangarnir voru kannski orðnir eins og hver önnur vinnuhjú hjá honum. Jón Jónsson, 26 ára gamall þjófur, var til dæmis í vinnu hjá honum frá febrúar til júníloka 1807 og svo aftur í september sama ár.58 í»að var óvanalegt að menn leigðu fanga svo langan samfelldan tíma. Fyrir utan embættismenn voru kaupmenn og faktorar annar stærsti leigjendahópurinn. Á árunum 1807-1809 leigðu 13 kaupmenn eða faktorar fanga í vinnu. Voru þeir leigðir allt frá einum degi upp í 32 daga sama árið. Úr þessum hópi voru tveir einstaklingar dug- legastir við að leigja fanga, kaupmennirnir Westy Petreus og Gísli Símonarson. Einnig voru iðnaðarmenn eða handverksmenn dug- legir við að leigja sér fanga. Scheel bakari var þeirra duglegastur, en einnig má nefna Beck söðlasmið, Sörensen skósmið og Malm- quist beyki. Fangar voru einnig nokkrum sinnum sendir í vinnu í „Smiðjuna“.59 Fað vill svo til að heimili og að öllum líkindum verk- stæði Jóhannesar Zoéga, glerskera bæjarins, var nefnt „Smiðjan" og það kemur því alveg til álita að um vinnu hjá honum hafi verið að ræða.“ Ekki er þó hægt að staðfesta það því engir reikningar finnast á móti. Fáir bændur nýttu sér þessa þjónustu. Þrír þeirra, búendur á jörðunum Hlíðarhúsum, Rauðará og Landakoti leigðu þó fanga og tveir húsmenn fylltu einnig þennan hóp, ann- ar búsettur í Dúkskoti en hinn í Þingholti.61 Jörundur hundadagakonungur á reyndar metið í fangaleigu árið 1809 og vekur það nokkra furðu þar sem allir fangarnir nema einn höfðu hlotið náðun. Skráðir voru á Jör- und 52 vinnudagar sem Jón Jónsson frá Ara- koti vann. Jón hafði fyrr á árinu hlotiö dóm fyrir lausagöngu og þjófnað. Hins vegar voru tveir fangar skrifaðir í vinnuskýrslur þetta sumar. Sigfús Jónsson sem hafði verið dæmd- ur í ævilanga þrælkun gætti eykja allt sumar- ið.62 Vinnudagar það árið voru 118, þar af skrifast 52 dagar á Jörund og 11 á Savignac, félaga hans. Eins og áður hefur verið minnst á var hér um leigu að ræða og samkvæmt reikningum fyrir fangaleigu sem ráðsmaður hélt lítur út fyrir að gert hafi verið upp í lok hvers árs. Á einstaka stað hafa leigutakar kvittað undir um að útreikningar séu réttir. Fyrr hefur verið greint frá að kynin unnu mismunandi vinnu. Leigan var einnig mis- munandi, greitt var meira fyrir karla en kon- ur og upphæðin var breytileg eftir árstímum. Erfitt er að greina þessa skiptingu fyrir árið 1807, en þá virðist leigan yfir sumarmánuðina vera 24 sk. á dag fyrir karlmann og 16 sk. fyr- ir konu. Einstaka sinnum greiðast 16 sk. fyrir karlmann yfir sumartímann, en það er sjald- gæft. í október eða nóvember var greiðslan komin niður í 16 sk. fyrir karlfanga, en engin kona finnst á reikningunum fyrir þennan tíma.63 Árið 1808 voru greiðslur svipaðar og árið á undan. Yfir vetrarmánuðina greiðast þá 16 sk. fyrir karlinn, en 12 sk. fyrir konuna. Sumarleigan hófst í apríl og lauk í október.M Stundum hófst sumarleigan ekki fyrr en í maí og virðist það hafa farið eftir því hver átti í hlut. Árið 1808 greiddi Trampe sumarleigu fyrir aprfl, en Frydensberg greiddi vetrarleigu á sama tíma. Árið 1809 var leiga óbreytt og fyrirkomulagið virðist hafa verið það sama og árin á undan. í eitt skipti voru greiddir 32 sk. á dag fyrir karlfanga og kom sú greiðsla úr jarðabókarsjóði.65 Þetta var flutningur á póst- kassa til Hafnarfjarðar. Þótt reikningar séu gloppóttir og mikið vanti inn í þá virðist það sem á undan hefur verið rakið vera það fyrir- komulag sem viðgekkst. Það er því ekki rétt hjá Birni Þórðarsyni þegar hann heldur því fram að kaupið eða leiga fyrir karlfanga hafi hæst verið 20 sk. síðari árin.66 Dæmin sýna annað. Aðeins finnst eitt dæmi um að fangi hafi einungis unið fyrir fæði og var þá ekki greidd leiga fyrir hann. Brynjólfur Sigurðsson dóm- kirkjuprestur tók Þorgerði Helgadóttur, sauðaþjóf, í vinnu frá maí og fram í júlí 1807 og var það upp á „kost“.67 Tekið var fyrir alla leigu á föngum í október 1809 í þeim reglum sem Magnús Stephensen samdi, af ótta við strok, og virðist sú regla hafa verið haldin.68 44
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116

x

Ný saga

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.