Ný saga - 01.01.1997, Page 68

Ný saga - 01.01.1997, Page 68
Sigríður Matthíasdóttir Mynd 3. Tomas Garrigue Masaryk (1850-1937), fyrsti forseti lýðveldisins Tékkóslóvakfu. Hann vildi sannfæra þjóð sína um að hún stæði vestrænum lýöræðisþjóöum hvergi að baki. © e f d) i á> 11 0 ö t) nt e n. Urtunttn unt fcaní iáriftrn. »>«■) D a i « r f n. X« Urgi(«u»n ■« »n 3«« trr ft.rjíjr m ícfmtu V t . *. 3* «—'!«•• kr. ■«• U.t.r 1»3«. Mynd 4. Titilsíða frumútgáfu bókar Palackýs, Geschichte von Böhmen, sem kom út í Prag 1836. 'S? V Mynd 5. Frantisek Palacký, þekktasti sagnaritari Tékka á 19. öld. Tomas Masaryk sótti hugmyndir sínar að miklu leyti til hans. heimspekingurinn Tomas Masaryk (1850- 1937).6 Masaryk var einn helsti baráttumað- urinn fyrir stofnun ríkisins Tékkóslóvakíu árið 1918 og síðan forseti landsins til 1935. í ritum sínum vísaði Masaryk ævinlega til gull- aldar hinnar tékknesku þjóðar, rétt eins og þjóðernissinnaðir menntamenn íslenskir, en hugmyndin um gullöld er alþekkt fyrirbæri í þjóðernisgoðsögnum. í þjóðernishugmynd- um Tékka er litið á tímabil hinna svokölluðu húsíta sem gullöld tékkneskrar þjóðar en þeir eru kenndir við siðskiptafrömuðinn Jan Hus sem barðist fyrir endurbótum á kaþólsku kirkjunni en var brenndur á báli fyrir það árið 1415.7 í þjóðernispólitískum skrifum sínum leit- aðist Tomas Masaryk stöðugt við að sýna fram á hvernig Tékkar hefðu á tíma húsít- anna ekki einungis staðið öðrum þjóðum framar í trúarlegum efnum. f>eir hefðu ekki síður verið persónugervingar hugmynda á borð við frelsi mannsins, jafnrétti allra manna og bræðralag eða með öðrum orðum, frum- herjar á sviði þeirra hugmynda sem einkenna stjórnarfyrirkomulag Vesturlanda nútímans. Að áliti Masaryks voru Tékkar frumkvöðlar á þessu sviði allt til ársins 1620 er þeir biðu lægri hlut í hinni svokölluðu orustu við Hvíta- fjall.8 Þá biðu tékkneskir aðalsmenn ósigur fyrir Habsborgurum og hefur árið 1620 svip- aða stöðu í þjóðernisgoðsögn Tékka og árið 1262 í íslenskri þjóðernisgoðsögn. f»að mark- ar endalok gullaldarinnar og upphaf hnignun- artímabilsins sem fylgdi erlendum yfirráðum.9 Skrif Masaryks eru þannig mjög gott dæmi um hvernig þjóðernisgoðsagnir voru skapað- ar og hvernig unnið var að því að móta sjálfs- mynd hinna smærri Evrópuþjóða á borð við Tékka og íslendinga sem vildu stofna lýðræð- isleg þjóðríki en skorti að mörgu leyti þær hefðir og þá sögulegu þróun sem slíkt stjórn- arfyrirkomulag var sprottið af. Þessi skrif sýna vel aðferð menntamanns sem vildi að þjóð hans tæki upp nútímalega stjórnarhætti og stofnaði nútíma þjóðríki en fann um leið fyrir vanmætti hennar gagnvart þeirri hug- myndafræði og þeim þjóðfélagsaðstæðum sem þetta tvennt varð til úr. Masaryk er í raun að segja þetta: f*að getur vel verið að það sé útbreidd skoðun að hugmyndir um frelsi ein- staklingsins eða jafnrétti allra manna hafi fyrst orðið til í Englandi eða í Frakklandi með frönsku byltingunni en það byggist á van- þekkingu og misskilningi. Þessar hugmyndir eiga í raun uppruna sinn hér hjá okkur og ekki nóg með það, þær eru óafmáanlegur þáttur í tékkneskri þjóðarsál. Það sem sögu- lega hefur komið í veg fyrir að lýðræði Tékka frá því á miðöldum fengi að þróast hafa verið erlend yfirráð, þ.e. drottnun þýskrar yfirstétt- ar. Með þessu vildi Masaryk að sjálfsögðu sýna fram á að Tékkar ættu óumdeilanlegan rétt á að teljast til nútíma lýðræðisþjóða um leið og hann vildi sannfæra þjóð sína um að hún stæði þessum sömu lýðræðisþjóðum hvergi að baki, þvert á móti væri hún þeim í raun miklu fremri.10 íslenskir menntamenn brugðust á margan hátt líkt við nútímanum og Tomas Masaryk. Aðferð þeirra við að gera nútímaþjóð úr ís- lendingum, byggja upp íslenska sjálfsmynd og um leið að sýna fram á nauðsynina á frelsi og sjálfstæði íslensku þjóðarinnar svipar til þeirr- ar leiðar sem Masaryk fór í sínum ritum. Hug- myndafræðingum íslenskrar þjóðernishyggju 66
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116

x

Ný saga

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.