Ný saga - 01.01.1997, Síða 80

Ný saga - 01.01.1997, Síða 80
Jón Viðar Sigurðsson Við lestur Sturlunga sögu og annarra samtímasagna er ekki að sjá að konur, hvorki giftar né ógiftar, hafi mótmælt því að menn legðu þær í rekkju fremst að hugsa um sína eigin virðingu þegar hann gengst í málið. Geti hann unnið það eða leyst á þann veg að allir deiluaðilar uni vel við sitt þá eykst heiður hans. Jón var, eins og kunnugt er, valdamesti höfðingi síns tíma. Líkurnar á að hann hefði getað knúið þá Vatnsfirðinga til undirgefni í þessu máli voru ekki miklar. Vatnsfirðingar og Sturlungar voru væntanlega bandamenn, annars verður erfitt að skýra samvinnu þessara tveggja goðaætta í tengslum við ránið á Hallgerði og Valgerði. Jón hefði því orðið að berjast við tvo goða. I pólitískum átökum Sturlungaaldar, og reyndar allrar þjóðveldisaldar, heyrir það til undantekninga að konur afli sér stuðnings- manna meðal goða. Stjórnmál voru fyrst og fremst starf karla; hitt var svo annað mál hvort konur gætu haft áhrif á ákvarðanir þeirra.31 Þær konur sem gátu tekið beinan þátt í stjórnmálum tímabilsins voru oftast ekkjur. Jórunn auðga var „í þingi með“ Magnúsi Guðmundarsyni,32 og það sama er að segja um konur sem mynduðu vináttu- bönd; þær voru iðulega ekkjur. Hallgerður gat valið á milli þess að vera í ótryggu sambandi með Páli, sem hún virðist elska, eða búa með manni sínum, sem var bróðir goða, og njóta stuðnings Jóns Lofts- sonar, sem var valdamesti maður landsins. Valið var ekki erfitt. Hún valdi mann sinn og vináttu Jóns Loftssonar án tillits til tilfinninga sinna. Hallgerður er óskammfeilin og stekkur á milli manna eftir valdastöðu þeirra; hún er hálfgerður tækifærissinni sem notfærir sér fegurð sína og óvenjulega samningsaðstöðu til að verða sér úti um sérréttindi. Hún vill frekar vera í sambandi við goða en vera gil't bróður goða. Þegar hún þarf svo að velja á milli Páls og Jón Loftssonar er valið auðvelt, hún velur þann voldugri. Hallgerður hagar sér á sama hál.t og höfðingjar þjóðveldisaldar sem iðulega fórnuðu valdalitlum goða fyrir annan voldugri. Meðal goða landsins var tækifærisstefna dyggð. Frásögnin af Hallgerði leiðir hugann að sambandi hjóna í hjónaböndum sem stofnað var til að ráði feðra. Heimildir eru eins og við er að búast fáorðar um slík málefni. Af og til veita þær þó innsýn í samlíf hjóna. Yngvildur Þorgilsdóttir „varð ekki unnandi“ Halldóri eiginmanni sínum. Á meðan faðir hennar, goðinn Þorgils Oddason, lifði, var samband þeirra hjóna sæmilegt en eftir dauða hans „nýttu þau ekki af“.33 Svipaða sögu er að segja af hjónabandi Gissurar Þorvaldsson- ar og Ingibjargar Snorradóttur. Hjúskapur þeirra var „óhægr“ og var það mál manna að hún ylli meira en hann. „En þó voru ástir miklar af henni.“ Fór svo að þau skildu að lokum þrátt fyrir að feður þeirra reyndu að kaupa þau til „samþykkis“.34 Sturla Þórðar- son lýsir fyrsta hjónabandi föður síns á eftir- farandi hátt: Honum „bar eigi auðnu til al fella þvílíka ást til Helgu, sem vera átti, ok kom því svá, at skilnaðr þeira var gerr.“35 Að Sturla telur nauðsynlegt að undirstrika að ást- ir hafi ekki tekist á milli þeirra, og frásögnin af Gissuri og Ingibjörgu, bendir til þess að í mörgum slíkum hjónaböndum hafi það verið algengt. Jenny Jochens heldur því fram að stúlkur á íslandi á 12. og 13. öld hafi verið mönnum gefnar án þess að vera spurðar álits.36 Þessari fullyrðingu ber að taka með örlítilli varúð. Úlfheiður Gunnarsdóttir var „gift nauðig. En síðan lagði þokka á hana Ari Þorgeirsson ok átti viö henni börn fjögur."37 Að greint sé frá að Úlfheiður hafi verið gift nauðug bendir til þess að stúlkur hafi oft verið hafðar með í ráðum við makaval. Þær stúlkur sem giftar voru nauðugar gátu eignast elskhuga. Þegar höggva á Hákon Snorrason 1198 gengur erf- iðlega að finna mann til að vinna verkið. Loks býðst Sigurður grikkur lil þess. Þegar Hákon sér það segir hann: „Þat mynda ek ok helzt kjósa, því at frá þér em ek ómakligastr þeira manna, er hér eru. Ek tók við þér félausum, er þú komst út, ok veitta ek þér vist. En ek stóð þig þrisvar í hvílu hjá Guðrúnu, konu minni.“3# Foreldrar mismunuðu börnum sínum á þjóðveldisöld. Okkur er tamt að líta á sam- band foreldra og barna á miðöldum með aug- um samtímans. Feður og mæður hljóti að hafa elskað og stutt öll afkvæmi sín og börn for- eldra sína. Það hvarflar sjaldan að okkur að ást milli barna og foreldra er ekki erfðafræði- legur eiginleiki heldur er hún samfélagslega skilyrt. Því finnst okkur skjóta skökku við 78
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116

x

Ný saga

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.