Ritmennt - 01.01.2005, Side 80

ÁRMANN JAKOBSSON RITMENNT
Sögubók skrifuð af Sigurði lögmanni Björnssyni og Styr Þorvaldssyni um 1684, IB 45 4to í Landsbókasafni.
sem hann átti að verða Halla að bana. Það
má líka kallast táknrænt að erindi Halla um
gróteska mannveru skuli bjarga honum frá
gróteskri refsingu sem gróteskt grautarát
hans hafði kallað yfir hann.
Hvað er svona móðgandi við grautarát?
Það sem kemur fyrst upp í hugann er að
með því að borða utan hirðar gæti Halli
verið að gefa til kynna að hann fái ekki
nóg að næra sig á við hirðina sem er gróf
móðgun við lconung. í öðru lagi gæti hafa
verið litið á graut sem ómerkilegan mat
og varla viðeigandi við hirðina.25 Ef svo er
bendir grautarát Halla til þess að hann falli
ekki nægilega vel að því fágaða samfélagi
sem hann er nú hluti af; úr því að honum
fellur ekki maturinn þar og saknar einfalds
matar á borð við grautinn. Halli er þegar allt
kemur til alls aðeins íslenskur sveitastrák-
ur sem er að leika hlutverk hirðfíflsins.
Kannski étur hann graut vegna heimþrár
og saknaðar eftir hinu einfalda. Hann er að
vísu farinn út í hinn stóra heim til að sigra
hann, en hann hefur ekki höggvið á ræt-
urnar. Þannig verður grauturinn ef til vill
táknrænn fyrir mismun heimanna tveggja
sem Halli dvelur í, þess sem hefur alið hann
og hins sem hann nú dvelur í.
Ef grautarátið ljóstrar upp um íslenskar
rætur Halla er í meira lagi kaldhæðnislegt
að konungur skuli misskilja hegðun hans
25 Vekja má athygli á því að grauturinn er mjúlcur
og blautur og þar með samkvæmt skilgreiningu
„kvennamatur", en ég hef efasemdir um að það
skipti máli í þessu samhengi. Þó má það vera.
Dagný Kristjánsdóttir hefur lýst mun svokallaðs
karlamatar og svokallaðs kvennamatar í nýlegri
grein („Ég gæti étið þig," Flögð og fögur skinn.
Jón Proppé ritstýrði. Reykjavík 1998, bls. 82-93)
og styðst þar við mannfræðikenningar Elisabeth
L'Orange Fúrst.
76