Vera - 01.02.2003, Qupperneq 19

/ HORMÓNAR - TIL HVERS?
Rúmur helmingur 50 ára kvenna tók hormóna
Arið 2000 gerði Bryndís rannsókn á einkenn-
um breytingaskeiðs og meðferð þeirra hjá 50
ára íslenskum konum, ásamt læknunum Þór-
arni Gíslasyni og Kristni Tómassyni. Rannsókn-
in var hluti af stærri rannsókn sem nefndist
Svefn og heilsa 50 ára kvenna. Valdar voru
konur fæddar árið 1947 sem bjuggu á Stór-
Reykjavíkursvæðinu - 956 konur og tóku 690
þátt, eða 72,2%.
( Ijós kom að rúmlega helmingur
kvennanna var á hormónameðferð og
algengast var að það væri samsett
meðferð östrógens og prógesteróns.
Þriðjungur kvennanna taldi sig ekki
hafa fengið fræðslu um áhrif hormóna-
meðferðar á algengi krabbameins og
hjarta og æðasjúkdóma, en fimmtung-
ur sagðist ekki hafa fengið fræðslu um
áhrif hormóna á einkenni breytinga-
skeiðs eða tíðahvarfaeinkenni. Hópur-
inn sem var á hormónum var að ýmsu
leyti ólíkur hinum sem ekki tók horm-
óna. Þannig voru tengsl á milli þess að
vera á hormónameðferð og hafa oft
verið oft hjá læknum undanfarið ár,
vera stórreykingakona, með langvinna
berkjubólgu, vera kvíðin og undir
læknishendi vegna þreytu, vefjagigtar
og verkja. Af einkennum breytinga-
skeiðs sem gerðu vart við sig daglega
voru svefntruflanir í einhverri mynd al-
gengastar, oftast að konurnar vökn-
uðu upp að nóttu (14,8%), hitakóf
bæði að nóttu (2,2%) og degi (3,6%)
voru algengari en hjartsláttarköst að
að nóttu (0,2%) og degi (0,5%). Einnig
voru þreyta (12,3%) og syfja (9,4%) al-
geng dagleg einkenni. Konur með
hitakóf og hjartsláttarköst voru líklegri
til að hafa svefntruflanir, háþrýsting,
vera of þungar og hafa gengist undir
brottnám eggjastokka. Hitakóf og
hjartsláttarköst voru marktækt færri
hjá konum á hormónameðferð og
þriðjungur þeirra taldi sig sofa betur
eftir að meðferð hófst.
Ekki var munur á tíðni kransæðasjúk-
dóma eða blóðtappa eftir því hvort kon-
ur voru á hormónameðferð eða ekki.
Tæplega fjórðungur hafði leitað læknis
vegna kvíða og spennu en 16,5% vegna
þunglyndis. Kvíðaeinkenni voru mark-
tækt meiri meðal kvenna á hormóna-
meðferð en rannsóknir hafa sýnt að
kvíðnar og þunglyndar konur leiti frekar
eftir hormónameðferð.
Kvensjúkdómalæknar höfðu hafið
meðferð hjá 67% kvennanna en heim-
ilislæknir haldið henni áfram hjá 56%.
Sú staðreynd að kvíða- og þunglyndis-
einkenni voru algengari hjá konum
sem höfðu hafið meðferð hjá kven-
sjúkdómalækni vekur þá spurningu
hvort kvíðnar og þunglyndar konur
leiti frekar til slíkra lækna eða hvort
þessi stétt lækna túlki kvíða- og þung-
lyndiseinkenni fremur sem einkenni
breytingaskeiðs en heimilislæknar sem
ætla mætti að sé betur kunnugt um
fyrra heilsufar og aðstæður kvennanna
og hafi meiri reynslu af greiningu og
meðferð geðrænna einkenna.
rniklu algegnara var að konur senr tóku
hormóna væru stórreykingakonur, sér-
staklega þar sem reykingakonum er
hættara við alvarlegunr aukaverkunum
hormónagjafar. En það er einnig stað-
reynd að reykingakonur fá fyrr og oftar
meiri einkenni á breytingaskeiði. Þessar
konur höfðu oftar byrjað meðferð hjá
kvensjúkdómalækni en eftirfylgnin var
)alnt í höndurn heimilislækna og kven-
sjúkdómalækna. Þegar ég kannaði þetta
nánar komst ég að því að kvíða- og
þunglyndiseinkenni voru algengari hjá
þeim konum þar sem kvensjúkdóma-
læknir fylgdi eftir meðferð. Þetta vekur
UPP þá spurningu hvort kvíðnar og
þunglyndar konur leiti frekar til sér-
fræðings í fæðinga- og kvensjúkdóma-
fræði, eða hvort þessi stétt lækna túlki
kvíða- og þunglyndiseinkenni fremur
sem einkenni breytingaskeiðs en heimil-
rslæknar sem ætla mætti að sé betur
kunnugt um fyrra heilsufar og aðstæður
konunnar og hafi rneiri reynslu af grein-
mgu og meðferð geðrænna einkenna.
Einnig mætti velta fyrir sér hvort það
geti verið að ef kona urn fimmtugt leiti
læknis vegna kvíða og þunglyndisein-
kenna sé breytingaskeiði of oft kennt
um, henni gefnir hormónar og ekki tek-
ið á hennar vanda sem skyldi.
Ótrúlega mikið um legnám
Annað atriði sem mér finnst umhugs-
unarvert er hversu algengt var að leg eða
eggjastokkar hefðu verið tekin úr þeim
konum sem tóku þátt í rannsókn okkar,
en þær voru allar 50 ára. Það var búið að
fjarlægja legið úr 20% og úr 13% hafði
annar eða báðir eggjastokkarnir verið
teknir. Mér fannst þetta ótrúlega hátt
þetta væru kom í ljós að þær voru áber-
andi kvíðnar og þunglyndar. Konur sem
gengist höfðu undir brottnám annars
eða beggja eggjastokka höfðu mun oftar
hjartslátt og hitakóf þó svo að 80%
þeirra væru á hormónameðferð.
Hægt að mæla hormón í blóði
Að lokum bendir Bryndís á að tíðahvörf
verði við eðlilegar aðstæður við 51 árs
aldur. Mjög misjafnt sé hvort og hversu
mikil einkenni konur fái á breytinga-
ÞAÐ ER ATHYGLISVERÐ STAÐÐREYND AÐ SÁ HÓPUR KVENNA
SEM VAR Á HORMÓNAMEÐFERÐ VORU OFTAR KVÍÐNAR, HALDN-
AR SÍÞREYTU, VEFJAGIGT, VERKJUM O.FL. OG HÖFÐU MUN OFT-
AR LEITAÐ SÉR LÆKNIS UNDANFARIÐ ÁR.
hlutfall og um svipað leyti fór ég á ráð-
stefnu í Finnlandi og sagði frá þessu. Þá
kom í ljós að þetta eru rnikið hærri tölur
en á öðrum Norðurlöndum. Okkur
svipar miklu meir til Bandaríkjanna í
þessu efni þó svo þessar aðgerðir séu
ekki eins algengar hér og þar. Þegar ég
fór svo að athuga nánar hvaða konur
skeiði. Allt að fjórðungi kvenna sleppi
alveg við einkenni, aðrar fái einkenni
öðru hvoru sem létt sé að afbera, meðan
til séu konur sem séu verulega slæmar til
lengri tíma. „Konur sem eru með mikil
einkenni breytingaskeiðs fá oft góða bót
á hormónalyfjum. Oft hef ég orðið vör
við að konur telji að nauðsynlegt sé að
vera / hormónar - til hvers? / 1. tbl.. / 2003 /19