Vera - 01.02.2003, Síða 43

Þegar banni við mismunun er fylgt eftir
með löggjöf sem tryggir réttarvernd
þeirra hópa sem eiga undir högg að
sækja er ekki aðeins hindrunum rutt úr
vegi heldur fylgir gjarnan almenn hug-
arfarsbreyting í kjölfarið. Ágætt dæmi
um þetta er að samkynhneigð var í eina
tíð refsivert athæfi. Rithöfundurinn
Oscar Wilde var dæmdur til tveggja ára
þrælkunarvinnu af þeim sökum. Rúntri
öld síðar fullyrðir einn talsmanna Sam-
takanna ‘78 að lög um staðfesta sambúð
samkynhneigðra hafi átt ríkan þátt í að
útrýma fordómum í þeirra garð.“
Taka á tillit til ólíkra aðstæðna kvenna
Þó er talað um að hér á íslandi höfum
við náð undraverðum árangri í jafnrétt-
ismálum.
„Það að konur skuli vera 30% þing-
manna en staða kvenna í þjóðfélaginu
ekki skárri en raun ber vitni, segir okkur
að einhverju er ábótavant. Þegar stórir
hópar kvenna eru undirmálsfólk í sam-
félaginu eiga kynsystur þeirra ekki að
sætta sig við það.“ Herdís segir að þing-
kona hafi komið að máli við sig og bent
á að það væri nógu erfitt fyrir konur að
lifa af í karlavíginu þó að þær færu ekki
að beita sér fyrir femínisma. „Ég hef sagt
að konur sem taka upp karllæga sýn í
stjórnmálum séu í raun að svindla sér
mn á málstaðnum - þær fýlla upp í
kynjakvótann en gleyma síðan upp-
runanum, málstaðnum og erindinu sem
þeim var treyst fyrir af stórum hópi um-
bjóðenda sinna. Ég ætla samt ekki að
leggja mat á þessar konur sem slíkar. Ég
ætla þeim ekki annað en að þær séu að
fylgja sinni sannfæringu, hver svo sem
hún er. Hinsvegar," segir Herdís og legg-
ur áherslu á orð sín, „finnst mér bágbor-
m staða stórs hóps kvenna og þeirra sem
lenda hvað verst úti í samfélaginu ekki
einkamál þeirra hópa. Flestir hjóta að
Vera ntiður sín að horfa upp á konur
standa í biðröð fýrir utan hjá Mæðra-
styrksnefnd, hnípnar á köldum vetrar-
cfegi- Konur sem líta undan þegar þær
mæta augnaráði vegfarenda. Þessar kon-
ur eiga sér fáa málsvara."
Hún bætir við: „Á hinn bóginn kann
það að vera skiljanlegt að konur á hægri
Vaeng stjórnmálanna vilji ekki múlbinda
S1g við kvenpólitískan málstað enda eru
hugmyndir um íhlutun stjórnvalda í þá
veru að jafna aðstöðumuninn á skjön
við frjálshyggjuna sem á ekki beint sam-
leið með róttækum femínisma. Konur
sem ódýrt vinnuafl eru nauðsynlegar í
hinu kapítalíska samfélagi. Sértækar að-
gerðir til að leiðrétta þann félagslega að-
stöðumun sem konur eru í eru að sama
skapi álitnar fela í sér ósanngjarna mis-
munun gagnvart körlum - hvers eiga
þeir karlar að gjalda sem þurfa að borga
fýrir syndir feðra sinna með því að víkja
til hliðar svo hægt sé að bæta konum
upp langvarandi misrétti? Þessi afneitun
á sértækum aðgerðum hundsar hins
vegar þá staðreynd að ef ekkert er að
gert er enn óréttlátara ástandi viðhaldið.
Þá er ég ekki að tala um að það eigi skil-
yrðislaust að hampa konum til þess að
leiðrétta það félagslega forskot sem karl-
ar hafa - heldur að það sé tekið nauð-
synlegt tillit til þess að aðstæður kvenna
eru aðrar.“
Bakslagið í jafnréttisbaráttunni
„Það er svo skrýtið að hér á íslandi sjást
konur varla sem álitsgjafar," segir Her-
dís þegar við ræðum almennt um stöðu
kvenna á íslandi í dag. „Ég tók eftir því í
sænsku sjónvarpi að konur hátt á sjö-
tugsaldri dúkkuðu oft upp sem álitsgjaf-
ar í öllum mögulegum málum. Hér á ís-
landi sjást varla konur sem komnar eru
á þennan aldur, meðan karlar á öllum
aldri tjá sig hinsvegar óspart í fjölmiðl-
urn. Það væri fróðlegt að heyra álit
margra kvenna á þessurn aldri á jafn-
réttismálum. Það gerist ekkert nema
málin séu rædd. Og það verður ekki tal-
að um þetta ef umræðunni er stjórnað
af körlum eða konum sem vilja ekki
styggja neinn.“
Og hver er ástæðan?
„Ríkjandi fordómar í garð kvenna
eru um margt afleiðing neyslusamfé-
lagsins sem við búum í þar sem hlutir
eru einnota. Verðgildi er sett á konur
eftir útliti og af því að konur eru verr
settar og oft í undirmannsstöðum á
vinnustað þá eru þær miklu varnarlaus-
ari gegn fordómum sem þær mæta. Sú
félagsmótun sem á sér stað í gegnum
fjölmiðla er í víðtækum skilningi enda-
laus áróður fyrir útlits- og ungdóms-
dýrkun. Það má líta svo á að með því að
harnra stöðugt á þeirri ímynd að konur
séu valdalausar kynverur skilyrði þær til
áhrifaleysis. Skortur á konum í áhrifa-
stöðum til að sporna gegn þeirri þróun
að konur telji sig ekki frambærilegar
nema með hjálp sílikonbrjósta og ntegr-
unarmeðala viðheldur vitleysunni og
þar með valdaleysi kvenna. Fátækra-
væðing kvenna, klámvæðing í samfélag-
inu og öfgakennd neysluhyggja sem
bcygir konur undir þá nauðhyggju að
þær séu ekki markaðshæfar nema sem
kynverur, hrukkulausar og lýtalausar, er
ekki beint til þess fallin að ýta undir
pólitíska vitund og sjálfstæði. Sú stað-
reynd að karlar eru í auknum mæli seld-
ir undir sömu sök, þar sern sjálfsmatið
byggir á útlits- og æskudýrkun, réttlætir
ekki stöðuna heldur sýnir þvert á móti
fram á hve baráttan fyrir mannlegri
reisn er brothætt og það að sigur er
aldrei í höfn.
Með þessu er heldur ekki verið að
færa rök fyrir því að fagurfræðilegar
mælistikur séu endanlega lagðar á hill-
una og útlit og viðhorf straumlínulöguð
til að passa við eitthvert ákveðið viðmið.
Jafnréttisbaráttan er og verður áfram yf-
irfull af alls kyns þversögnum. Jafnrétti
verður ekki að veruleika nema krafan sé
stöðugt höfð uppi. Keppikeflið er ekki
endilega að allir séu jafnir, en að tæki-
færi séu jöfn - og sanngirnissjónarmið
ríki. Það er markmið stjórnmála og þar
með löggjafans að skilgreina í hverju
jafnrétti er fólgið. Lýðræðislegar um-
bætur, mannleg reisn og ábyrg löggjöf
sem byggir á upplýsingu um hina
óbeinu mismunun, haldast í hendur. Því
fleiri konur sem taka þátt í að setja lög
út frá bláköldunt veruleika sem æpir á
umbætur - og því meiri réttarheim-
spekileg umræða sem á sér stað - því
meiri líkur á lýðræðislegum umbótum
og að konur öðlist í raun sömu tækifæri
og karlar.“ X
ÞVÍ FLEIRI KONUR SEM TAKA ÞÁTT í AÐ SETJA LÖG ÚT FRÁ BLÁKÖLDUM
VERULEIKA SEM ÆPIR Á UMBÆTUR - OG ÞVÍ MEIRI RÉTTARHEIMSPEKILEG
UMRÆÐA SEM Á SÉR STAÐ - ÞVÍ MEIRI LÍKUR Á LÝÐRÆÐISLEGUM UMBÓT
UM OG AÐ KONUR ÖÐLIST í RAUN SÖMU TÆKIFÆRI OG KARLAR."
vera / Herdís / 1. tbl. / 2003 / 43