Freyr - 01.10.2004, Page 15

- Um hvað fjallaðir þú í rit-
stjórnargreinum ?
Þar er þess að geta að við Júlíus
skiptum þessu nokkuð með okkar
og fyrir kom einnig að ráðunautar
BI skrifúðu þær. Einu sinni man
ég eftir að stjómarmaður BI skrif-
aði ritstjómargrein en þá fjallaði
Gunnar Sæmundsson um þörf á
kölkun túna og góða reynslu sína
af henni. Oft íjölluðu þessar
greinar annars um tíðindi sem
vom að gerast í samfélaginu eða
samtökum bænda á hverjum tima.
En ég fjallaði t.d. einnig um líðan
bænda á þessum stað, benti þeim á
að horfast í augu við álag og stre-
itu sem þeir þyrftu ekki að fyrir-
verða sig fyrir að leita aðstoðar
við, hvort sem væri hjá nágrönn-
um eða fagfólki. Eg var reyndar
ekki fyrstur til að orða þetta í
Frey, Gísli Kristjánsson hafði gert
það á undan mér. Starf bóndans
getur verið andlega erfitt og ég
hef lesið að í Bretlandi séu dýra-
læknar og aðrir sem heimsækja
reglulega bændur þjálfaðir í að
fylgjast með andlegu ástandi þeir-
ra. Astæðan fyrir því vom tíð
sjálfsvíg meðal bænda. En í góðri
sveit er oft eitthvert innra kerfi
sem sfyður fólk í slíkum erfiðleik-
um.
Það var og er lika meðvituð
stefna Freys að efla samstöðu
bænda. Bændum fer snarfækkandi
og áhrif stéttarinnar verða æ
minni en hún býr yfir ýmsum
gildum sem þarf að varðveita og
til þess að það sé hægt verða
bændur að snúa bökum saman.
Svo að ég nefni fleira þá fjall-
aði ég stundum um umhverfísmál
á þeim forsendum að maðurinn sé
eitt af dýmnum og að hann þurfí
að lifa í sátt við hin dýrin.
I náttúmnni á sér stað hringrás
efnanna, uppbygging og niðurbrot
í anda hinnar gullnu reglu: Af
jörðu ertu komin, til jarðar skaltu
aftur hverfa. I kenningum mark-
aðshyggjunnar um hámarks arð er
ekki spurt um það hvað verður um
úrganginn. Ur verður línulegur
ferill þar sem auðlindin er á öðr-
um endanum en úrgangurinn safn-
ast upp á hinum. Þetta getur geng-
ið ákveðinn tíma en ekki til lengd-
ar, jafnvægið raskast. Augljósasta
dæmið um þetta nú til dags er það
hvemig kolefnisbirgðir í iðmm
jarðar em fluttar upp í lofthjúp
jarðar með bmna olíu, kola og
jarðgass sem er að valda hættu-
legri hlýnun andrúmsloftsins.
Umvöndun
- Hvernig hefur þú upplifað þig
sem ritstjóri, ertu frœðari, mál-
pípa, gagnrýnandi eða eitthvað
annað?
Vonandi hef ég miðlað fræðslu.
En innst inni fínnst mér ég vera
spámaður í merkingu Gamla
testamentisins. Þeir vom ekki að
spá heldur flytja vamaðarorð: -
Þjóðfélag okkar er á braut ófam-
aðar, tökum okkur á svo að ekki
fari verr! Þeir vom umvandarar og
ég er nokkur umvandari í mér.
Fyrirferðarmesta umvöndunar-
efni mitt em vamaðarorð gegn
þeirri óheillaþróun sem á sér stað
í búvömframleiðslu víða erlendis
þar sem hvorki er skeytt um um-
hverfísvemd né velferð búfjárins
og það hefur bitnað á hollustu af-
urðanna. Nú er t.d. almennt viður-
kennt að kúariða stafar af mistök-
um við kjötmjölsframleiðslu.
En frá unga aldri hef ég verið
heillaður af dreifbýlinu og þeim
gildum sem þar ríkja. Sumir líta
eingöngu á landbúnað sem fram-
leiðsluatvinnuveg en þeir sem um
málefni hans fjalla þurfa að hafa
heildarsýn á hlutverk landbúnaðar
og dreifbýlis og vera sér vitandi
um umhverfismál, sögu, menn-
ingararfínn og önnur mannleg
verðmæti sem aldrei verða metin í
krónum.
- Hafa viðhorf bœnda til um-
heimsins ekki verið að breytast?
Altalað á kaffistofunni
/ tilefni af aldarafmæli Kjarvals
Á síðastliðnu ári var ein öld
liðin frá fæðingu Jóhannesar
Kjarvals listmálara og var þess
minnst á margan hátt. Kjarval
brá sér gjarnan í gervi trúðs á
mannamótum og var þjóð-
sagnapersóna lífs og liðinn. Hér
skal rifjuð upp saga til marks um
það.
Árið 1936 sagði þáverandi
konungur Breta, Játvarður átt-
undi, af sér konungsdómi til að
geta gengið að eiga konu af
borgaralegum ættum, Wallis
Simpson, en hún hafði verið tví-
gift áður. Við konungdómi tók þá
Georg sjötti, faðir Elísabetar nú-
verandi drottningar Breta.
Um það leyti efndi Lesbók
Morgunblaðsins til keppni um
besta botn við eftirfarandi fyrri-
part að vísu:
Simpson kemur víða við
og veldur breyttum högum.
Fjölmargir botnar bárust og
hlaut Örn Arnarson skáld fyrstu
verðlaun fyrir þennan botn:
Enn er sama siðferðið
sem á Jósefs dögum.
Mun höfundur þar hafa I huga
konu Pótifars konungs I Egypta-
landi sem leitaði lags við Jósef,
en sú frásögn er í Biblíunni.
Kjarval gerði botn við áður-
nefndan fyrripart og reyndist
hann lífseigasta framlag til þess-
arar keppni blaðsins. Sá botn var
þannig:
Mogginn kemur ekki út
snemma á mánudögum.
6. tbl. 1986.
Freyr 7-8/2004- 151