Neytendablaðið - 01.12.1983, Blaðsíða 21

Neytendasamtökin 30 ára
getað gert betur og þar með orðið öflugri
en þau eru í dag?
- Neytendasamtökin hafa gert mikið
gagn og áreiðanlega ekki minna en hlið-
stæð samtök erlendis, þótt aðstæður hér
hafi verið erfiðari að mörgu leyti og þá
fyrst og fremst frá fjárhagslegu sjónar-
miði, þar sem svo mjög varð að treysta á
árgjald félagsmanna í fámennu landi.
Með stofnun Neytendasamtakanna var
ráðist í að efna til samtaka á svo víðtæku
sviði, að verkefnin hlutu að vera enda-
laus, svo þrotlaus, að það þurfti rnikla
bjartsýni til að ætla, að almennur félags-
skapur hefði bolmagn til að koma miklu
til leiðar í þeim efnum. Og þegar ég lít á
sögu samtakanna þann tíma, sem ég
gegndi formennsku í þeim, finnst mér
furðu margt hafa gerst og tekist. En því
geta sennilega fáir trúað, hve allt starfið
féll á sárafáa á mínum tíma, fyrstu 15 árin
og því hálfan aldur þeirra nú. Ég var
snemma eins konar samnefnari Neyt-
endasamtakanna, og heim til mín var
hringt á öllum tímum alla daga og kvöld
vikunnar út af öllum hugsanlegum
málum. Það var eitt af því, sem knúði á
um opnun skrifstofu hið allra fyrsta. Þá
var þó hægt að beina hringingum þangað
á ákveðnum tímum, þótt eftir sem áður
væri hringt í mig alla tíð. En ég mátti
sjálfum mér um kenna, því að ég hafði
kallað þetta yfir mig með stofnun samtak-
anna. En um leið var mér það enn meira
hjartans mál en ella, að Neytendasamtök-
in sönnuðu tilverurétt sinn, treystu sig í
sessi og kæmust yfir byrjunarörðugleik-
ana, sem ég taldi vera. Skýringin á því, að
við skyldum geta innt af hendi þá þjón-
ustu að veita félagsmönnum - og í reynd
hverjum þeim, sem þess óskaði - lög-
fræðilega aðstoð, ef þeir teldu sig blekkta
í viðskiptum, var sú, að ég fékk bróður
minn, Birgi Ásgeirsson, þegar hann hafði
nýlokið lögfræðiprófi, til að taka starfið
að sér upp á von og óvon, hvað greiðslur
snerti. Hann bar síðan hitann og þungann
af hinni svokölluðu kvörtunarþjónustu
Neytendasamtakanna í meira en áratug
þrátt fyrir fátækt þeirra eða kannski öllu
heldur vegna hennar.
Hin beina gagn, sem einstaklingar
höfðu af þessari aðstoð, og hin beinu og
óbeinu áhrif, sem hún hafði til bóta á við-
skiptaháttum almennt, má tvímælalaust
telja með hinu mikilvægasta, sem áunnist
hefur með starfsemi Neytendasamtak-
anna.
Á förnum vegi fékk ég ott að heyra
sögur af því, að viðkomandi hefði ekki
fengið neina úrlausn mála, fyrr en hann
hefði þá sagst ætla að leita til Neytenda-
samtakanna. Þannig hafa mörg mál
leystst án þess að til kasta þeirra kæmi
beint, og það minnir einmitt á, að tilvera
samtakanna ein hefur sín áhrif.
En auðvitað hefðu samtökin getað gert
meira og betur, og þá er spurt, hvort þau
væru ekki öflugri í dag? Ég vil svara því
þannig, að gagnstætt því sem ég vonaði
fyrst, þá streymdu menn ekki inn í sam-
tökin að neinu marki, ekki einu sinni þegar
mest áberandi var unnið fyrir neytendur
almennt í landinu og blöð og útvarp
greindu frá því á skilmerkilegan hátt. Ég
veit ekki, hvað hefði átt að gerast til þess,
að almenningur styddi dyggilega við bak-
ið á samtökunum. Mér lærðist fljótt að
ætlast ekki til þess, en engu að síður var
málstaðurinn góður og þarfur og að
honum var oft gaman að vinna, þótt það
gæti orðið þreytandi einnig.
Neytendasamtökin hafa haft miklu
meiri áhrif og gert meira gagn en almennt
hefur verið viðurkennt. Þau áhrif verða
þó trauðla mæld í tölum eða á annan hátt,
en margt hefur sannanlega verið gert í
samræmi við hinn upprunalega tilgang
Neytendasamtakanna. Aðalatriðið hjá
okkur stofnendunum var að vekja athygli
á sjónarmiði hins almenna neytenda,
kaupanda vöru og þjónustu, þar eð ávallt
hallaði á hann í viðskiptum, og freista
þess að bæta stöðu hans, enda væri hann
í vissum tilvikum varnarlaus í reynd.
Þetta tókst að vissu marki, og það voru
sannarlega takmörk fyrir því, hversu
langt var með nokkru móti hægt að ná.
En þær kröfur, sem oft hefur orðið vart
við að gerðar væru til Neytendasamtak-
anna, hafa verið með ólíkindum ósann-
gjarnar og vanhugsaðar, enda tíðum
bornar fram af þeim, sem hvorki höfðu
vilja né nenningu tíl að leggja neitt af
mörkum sjálfir þeim til stuðnings. Ég
fagna því, að þetta blað skuli vera helgað
upprifjunum úr sögu Neytendasamtak-
anna, því að þeim er nauðsyn að geta haft
handbært ágrip af sögu sinni. Til þess
getur oft þurft að grípa bæði í vörn og
sókn.
Ég vil leggja sérstaka áherslu á það, að
ætlunin með stofnun samtakanna var ekki
síst að vekja neytendur sjálfa til meðvit-
undar um rétt sinn og reyndar skyldu
einnig. Neytendasamtökin áttu að vera til
aðstoðar og stuðnings, en ekki til að reka
óþægileg erindi fyrir menn eða taka af
þeim ómak. En út í þá hlið málsins skal
ekki farið að sinni, enda er þetta orðið
langt viðtal. Þó finnst mér óendanlega
margt vera ósagt ennþá.
Neytendasamtökin hafa nú starfað í 30
ár á tímum mikillar deyfðar í félagsstarf-
semi almennt. Þau hafa frá upphafi haft
ærnu hlutverki að gegna í íslensku þjóð-
félagi, og það er einlæg ósk mín þeim og
þjóðinni til handa, að þeim megi auðnast
að ná sem mestum árangri í þeim anda,
sem til var stofnað.
Frá stofnfundi Alþjóðasatnbands neytendasamtaka í Haag 1960. Á spjöldum bak við háborðið
eru nöfn þeirra samtaka, sem þangað var boðið að senda fulltrúa, raðað eftir aldri. Par voru
Neytendasamtökin lalin hin þriðju elstu í heimi.
19