Neytendablaðið - 01.12.1983, Blaðsíða 59

TRYGGING*
)■■ ■■■■ ««■■ ■■■-*■■■
"<$> HAGTRYGGING HF
M|
Samkvœmt lögum hefur Tryggingaeftirlit ríkisins eftirlit með starfsemi tryggingafélaga.
mörk neytendaréttar orðið
mjög skýr, þar sem ávallt
hlýtur það að vera nokkurt
álitaefni, hversu langt skuli
gengið í því að telja laga-
ákvæði bera einkenni neyt-
endaverndar. I rúmum skiln-
ingi varðar urmull lagaákvæða
hagsmuni neytenda. Hér á
eftir verða nefnd nokkur dæmi
um slík ákvæði í íslenskri
löggjöf.
Nokkur íslensk lög
og lagaákvæði
sem varða
neytendur.
Verðlagsmál. Skipan verð-
lagsmála og verðlagslöggjöf
varðar neytendur miklu. Al-
menn ákvæði um verðlag eru í
lögum nr. 56 frá 16. maí 1978,
um verðlag, samkeppnis-
hömlur og óréttmæta
viðskiptahætti, með síðari
breytingum. Telja verður þessi
ákvæði mikilvægustu lagaregl-
urnar um verðlagsmál. Verð-
ákvæði eru hins vegar víða í
lögum og mörg þeirra eru hin
þýðingarmestu. Ber þar hæst
verðlagningu landbúnaðarvara
samkvæmt lögum nr. 95 frá 11.
desember 1981, um Framleið-
sluráð landbúnaðarins, verð-
skráningu, verðmiðlun og sölu
á landbúnaðarvörum o.fl. í
þessum lögum eru, svo sem
kunnugt er, víðtæk ákvæði um
verðákvarðanir landbúnaðar-
vara, markaðsstýringu og
einkasölurétt. Ýmiss ákvæði
laganna eru í ósamræmi við
grundvallarreglur almennrar
samkeppnislöggjafar. Þau
ákvæði laga nr. 56 frá 16. maí
1978, sem fjalla um verðlag og
samkeppnishömlur, taka ekki
til verðlagningar, sem ákveðin
er með sérstökum lögum, sem
leiðir til þess, að landbúnaðar-
vörur falla utan laganna að
þessu leyti. Þá má nefna það,
að hin ýmsu ráðuneyti hafa
margvísleg verðlagsafskipti
með höndum, svo sem stað-
festingu á gjaldskrám ýmissa
þjónustustofnana. Opinber
verðlagsafskipti hafa í langan
tíma verið mjög víðtæk og svo-
nefnd verðstöðvunarlög hafa
lengstum verið í gildi allt frá
því á sjöunda áratugnum.
Samkeppnislög. Með lögum
nr. 56 frá 16. maí 1978 var loks
sett samkeppnislöggjöf hér á
landi. Þjóðir Vestur-Evrópu
settu sér flestar slíka löggjöf
skömmu eftir heimsstyrjöldina
fyrri. Efnisákvæði um
markaðsráðandi fyrirtæki og
samkeppnishömlur og eftirlit
með þeim eru í 4. kafla lag-
anna. Þessi lagaákvæði skipta
neytendur miklu máli.
Lagaákvæði um óréttmæta
viðskiptahætti. í 5. kafla laga
nr. 56 frá 16. maí 1978 eru
ákvæði um þetta efni. Þessi
ákvæði eru sérstaklega mikil-
væg frá sjónarhóli neytenda,
enda sett í því skyni að tryggja
hagsmuni þeirra. Nánarverður
vikið að þessum lagaákvæðum
síðar.
Vernd einkaréttinda á sviði
atvinnurekstrar. Hér er átt við
lög um vörumerki, gæðamerki,
einkaleyfi, firmu o.fl., sem öll
hafa þýðingu fyrir neytendur.
Hollustuvernd, matvæla-
eftirlit, vörumerkingar o.fl.
Hér má nefna lög nr. 50 frá 29.
maí 1981, um hollustuhætti og
heilbrigðiseftirlit. Þar er sér-
stakri stofnun, Hollustuvernd
ríkisins, falið að hafa yfirum-
sjón með heilbrigðiseftirliti,
matvælaeftirliti, mengunar-
vörnum o.fl. Matvælarann-
sóknir fara fram á vegum
stofnunarinnar. í þessu sam-
bandi má og nefna lög nr. 24
frá 1936, um eftirlit með mat-
vælum og öðrum neyslu- og
nauðsynjavörum svo og reglu-
gerð nr. 250 frá 31. maí 1976,
um tilbúning og dreifingu mat-
væla og annarra neyslu- og
nauðsynjavara. í þessari reglu-
gerð eru allvíðtæk ákvæði um
skyldubundna merkingu vara
(vörulýsingu). Þá er í gildi
reglugerð frá árinu 1973, um
merkingu matvæla og annarra
neyslu- og nauðsynjavara, sem
studdist við fyrrnefnd lög frá
1936. Skyldi reglugerðin vera
grundvöllur undir skyldu-
bundnar vörumerkingar, sem
ákveðnar yrðu sérstaklega
fyrir hverja vörutegund. Með
þessum hætti var mælt fyrir um
skyldu til þess að merkja unnar
kjötvörur, sem kom til fram-
kvæmda 1. júní 1976.
í þessum flokki má einnig
nefna lög um eiturefni og
hættuleg efni frá 1968. Enn-
fremur lög um manneldisráð
frá 1978. Auk almennra reglna
um eftirlit með matvælum og
öðrum vörum eru í gildi sér-
stök ákvæði um einstakar
vörutegundir. Sem dæmi um
það má nefna lyf, sem sæta
sérstökum reglum í lyfjalögum
frá 1978 og lögum um lyfja-
dreifingu frá 1982. Einnig má
nefna lög um tilbúning og
verslun með smjörlíki frá 1933
og lög frá 1978, um eftirlit með
framleiðslu á fóðurvörum,
áburði og sáðvörum og verslun
með þær vörur. Sérstakar regl-
57