Læknablaðið - 15.01.1990, Blaðsíða 37

LÆKNABLAÐIÐ
35
hreina sál í ómenguðum likama. Séum við
hins vegar krafin um vísindalega skilgreiningu,
lendum vð strax í vandræðum með tengslin
við hugtakið sjúkdómur. Heilbrigði og
sjúkdómur eru nátengd, því að væri sjúkdómur
ekki til, væri fráleitt að tala um heilbrigði.
Þessa sér greinileg merki í inngangi stofnskrár
Alþjóða heilbrigðismálastofnunarinnar, sem
samþykkt var 1946, en þar segir meðal annars:
«Heilbrigði er fullkomin líkamleg, geðræn
og félagsleg velferð og ekki einasta firrð
sjúkdóma eða hrumleika.
Það að njóta fyllstu heilbrigði, sem
hægt er að ná, er meðal frumréttinda
hverrar mannveru án tillits til kynflokks,
trúarbragða, stjómmálaskoðunar, efnahags-
eða félagsaðstæðna.»
Um markmið Alþjóða
heilbrigðismálastofnunarinnar segir, að það
sé að stuðla að því, að allar þjóðir njóti fyllstu
heilbrigði, sem hægt er að ná.
Á árlegum þingum stofunarinnar, World
Health Assembly, hefir það ítrekað verið
áréttað, að heilbrigði sé frumréttur mannsins
og stefnumark um heim allan (4).
I Alma-Ata yfirlýsingunni frá 1978 segir:
«Aðalstefnumið ríkisstjóma, alþjóðlegra
samtaka og alls heimssamfélagsins ætti
á komandi ámm að vera, að allt fólk um
allan heim öðlist heilbrigði að því marki,
að það geri því kleift að lifa félagslega og
efnahagslega arðgæfu lífi» (5).
Þar segir enn fremur:
«Ríkisstjómir bera ábyrgð á heilbrigði þjóða
sinna og þeirri skyldu verður aðeins fullnægt
með viðeigandi heilbrigðisráðstöfunum og
félagslegum aðgerðum.»
Til að forða misskilningi skal á það bent, að
hér segir ekki «ábyrgðina», enda segir í ensku
útgáfunni: Govemments have a responsibility
for the health of their people.
Er hér endurtekin yfirlýsing í stofnskránni frá
1946.
Næst þarf að hyggja að því, hvort annars
staðar er nánar kveðið á um viðeigandi
heilbrigðisráðstafanir og félagslegar aðgerðir
og verður þá fyrir hugtakið félagslegt öryggi.
FÉLAGSLEGT ÖRYGGI
Fyrir þá umræðu sem hér fer fram, hefir
mikla þýðingu stofnun Evrópuráðsins (6) og í
framhaldi af því, gerð sáttmálans um verndun
mannréttinda og mannfrelsis (7).
Um sáttmálann segir Sigurgeir Sigurjónsson
hæstaréttarlögmaður:
«Mjög þýðingarmikið atriði í sambandi við
samþykkt mannréttindasáttmála Evrópu
og það, sem skipar honum miklu framar
mannréttindayfirlýsingu Sameinuðu þjóðanna,
þjóðréttarlega séð, eru þau ákvæði sáttmálans,
er gera ráð fyrir ákveðnum stofnunum, er
tryggja skulu réttindi þau, sem um var samið
að halda í heiðri. Er svo talið, að samkomulag
aðildarríkjanna um þessar stofnanir sé einn
merkasti atburður í lagalegri samvinnu þjóða
í milli, en stofnanir þessar eru, eins og
kunnugt er, - auk sjálfrar ráðherranefndar
Evrópuráðsins, - mannréttindanefndin og
mannréttindadómstóllinn» (8).
1 sáttmálanum segir að ríkisstjómum beri að
tryggja öllum þeim, sem em undir yfirráðum
þeirra ýmis réttindi, þar á meðal það að réttur
hverrar mannvem til lífs skuli lögvemdaður.
Félagsmálasáttmáli Evrópu var síðan gerður
18. október 1961 (9) og gengið var frá aðild
Islands í janúar 1976 samkvæmt heimild í
ályktun Alþingis 14. maí 1975.
I inngangskaflanum segir meðal annars,
að ríkisstjómir þær, sem undirritað hafa
sáttmálann og aðilar em að Evrópuráðinu,
álíti, að með Evrópusamþykktinni um
vemdun mannréttinda og mannfrelsis, sem
undirrituð var í Róm 4. nóvember 1950, og
viðbótarbókun, sem undirrituð var í París 20.
marz 1952, hafi aðildarríki Evrópuráðsins
samþykkt að tryggja þegnum sínum þau
borgaralegu og stjómmálalegu réttindi og
frelsi, sem þar um ræðir.
Meðal annars segir þar að allt verkafólk og
skyldulið þess eigi rétt á félagslegu öryggi.
I öðrum kafla er síðan greint frá ýmsum
atriðum, sem samningsaðilar telja sig bundna
af, svo sem rétti til heilsuvemdar, rétti til
félagslegrar aðstoðar og læknishjálpar, rétti til
að njóta góðs af félagslegri velferðarþjónustu,
rétti líkamlega eða andlega fatlaðra til
starfsþjálfunar, endurhæfingar og endurheimtar
félagslegrar aðstöðu og að síðustu rétti