Læknablaðið - 15.01.1990, Blaðsíða 59

LÆKNABLAÐIÐ
57
«Með almennum lögum um lækningaleyfi, nr.
38 11. júlí 1911, var sú skipun þessara mála,
er nú hefur verið lýst staðfest... Stóð svo
þangað til 1932, að upp var tekin réttarskipun
í þessu efni, sem enn er óbreytt í aðalatriðum
(sbr. lög nr. 47 23. júní 1932/nr. 51 30.
maí 1942/nr. 27. 21. maí 1960/nr. 26 23.
marz 1961). Hafa nú þeir einir, sem til þess
hafa fengið leyfi ráðherra, rétt til að stunda
lækningar hér á landi og kalla sig lækna, en
slíkt leyfi er bundið þeim meginskilyrðum,
að menn hafi lokið prófi við læknadeild
Háskóla Islands, unnið kandídatsvinnu
tilskilinn tíma og eftir tilskildum reglum
bæði á fæðingarstofnun og viðurkenndu meira
háttar sjúkrahúsi (sbr. reglugerðir um veiting
lækningaleyfis og sérfræðileyfa, er hver tók
við af annarri: nr. 116 30. des. 1932/nr. 15 20.
febr. 1936/nr. 129 3. nóv 1955 /nr. 136 3. okt.
1961)» (11).
Núgildandi læknalög eru nr. 53 19. maí
1988 og komu þau í stað laga nr. 80 23. júní
1969, ásamt breytingum nr. 108/1973 og nr.
76/1977.
Núgildandi reglugerð um veitingu
lækningaleyfis og sérfræðileyfa er nr.
311/1986 og kom hún í stað reglugerðar nr.
39/1970 ásamt síðari breytingum.
Árið 1932 var það «í lög tekið, að enginn
læknir megi kalla sig sérfræðing nema hann
fullnægi settum skilyrðum og hafi fengið
til þess leyfi ráðherra, sbr. áðumefndar
lækninga- og sérfræðileyfisreglugerðir. Áður
var það á valdi hvers einstaks læknis að
kalla sig sérfræðing í hverri þeirri grein
læknisfræðinnar, er hann taldi sér æskilegt,
unz læknar bundust um það samtökum
á læknaþingi 1923 að hlíta í þessu efni
úrskurði Læknafélags Islands» (11), samanber
Læknablaðið 1923; 9: 61-3, 101 og 105.
Eins og fram kom í áttunda kafla var hér á
landi komið á alþýðutryggingum 1936 og
almannatryggingum 1946. Var því haldið
fram, að ýmis sterk rök hnígi að því að
tryggingakerfið nái til allrar þjóðarinnar án
tillits til efnahags eða stéttar:
«Það er útbreidd skoðun, sem styðst við mjög
sterkan raunvemleika, að í nútímaþjóðfélagi
séu í rauninni allir á sama báti, hver öðmm
svo háðir, að engum geti á sama staðið,
hvemig meðbræðrum þeirra reiðir af. Tími
einstaklingshyggjunnar er liðinn, þótt enn
greini menn á um, hversu víðtækt samfélag
og samvinna einstaklinganna eigi eða þurfi
að vera. Það er orðin nokkuð almenn skoðun,
að skynsamlegt sé að tryggja sig gegn alls
konar fjárhagslegum áhættum. En þrátt fyrir
viðurkenninguna á því er hitt jafnviðurkennt,
að aldrei tekst að fá menn nógu almennt
til þess að tryggja sig gegn öllum helztu
áhættum lífsins, nema þjóðfélagið skerist í
leikinn og lögþvingi trygginguna fyrir alla
og láti í té vemlega aðstoð til þess, enda á
þjóðfélagið sjálft mikillar skyldu og hagsmuna
að gæta, þar sem á því hvílir skuldbindingin
að sjá þeim farborða, sem detta aftan af
vagninum á ferðalagi lífsins» (12).
Leynir sér ekki að enn er til staðar sama
forræðishyggjan og var hjá Friðrikunum,
öðmm og fimmta.
Fyrsta sjúkrasamlagið hérlendis var stofnað
1897, Sjúkrasamlag prentara og 1909
var Sjúkasamlag Reykjavíkur stofnað.
Fyrstu lögin um sjúkrasamlög em frá 1911.
Samkvæmt alþýðutryggingalögunum frá
árinu 1936 var skylt að stofna sjúkrasamlög
í kaupstöðunum átta og heimilt var að stofna
þau í öðmm sveitarfélögum að undangenginni
atkvæðagreiðslu (12).
Við gildistöku almannatryggingalaganna
1946 var gert ráð fyrir að sjúkrasamlögin
yrðu lögð niður og í stað þeirra kæmu
umdæmisskrifstofur Tryggingastofnunar
ríkisins. Þessi breyting tók hins vegar fjóra
áratugi:
í upphafi var gert ráð fyrir að iðgjöld
hinna tryggðu bæm uppi vemlegan hluta
útgjaldanna, sveitarfélögin legðu einnig til
vemlegan hluta þeirra og síðan var ætlazt
til, að ríkissjóður bæri ábyrgð á því, sem á
vantaði, að tekjur nægðu til að standa straum
af útgjöldum trygginganna (12). Reyndin varð
sú, að hlutur ríkissjóðs varð æ stærri og þar
kom að iðgjöld einstaklinga til sjúkrasamlaga
vom af lögð á árinu 1971 (13). Var þannig í
raun komin á ríkisrekin heilbrigðisþjónusta og
var það endanlega staðfest í lögum 1989 (14).
I næsta kafla þarf því að kanna stöðu lækna í
ríkisrekinni heilbrigðisþjónustu.
TILVITNANIR
1. Veatch RM. A Theory of Medical Ethics. New
York: Basic Books Inc. 1981, s. 125.