Læknablaðið - 15.01.1990, Blaðsíða 12

10
LÆKNABLAÐIÐ
nánari grein fyrir þessum hugtökum í næsta
kafla. Slíkar siðareglur mega ekki geyma
svo mörg fyrirmæli eða undantekningar frá
reglum, að mörgum fari svo, að þeir nái ekki
að hafa yfirsýn yfir siðareglumar eða hreinlega
geti ekki munað þær. Dæmi um almenna
siðareglu er þessi: «Þegar þú hefur lofað að
gera eitthvað, ertu skyldugur að standa við
það.»
A hinn bóginn leggja siðareglur starfsstétta
áherzlu á afleiddar siðferðilegar reglur,
sem nefna sérstaklega kvaðir og skyldur
fyrir afmarkaðan hóp, svo sem lækna.
Þessar siðferðilegu reglur eru réttlættar með
skírskotun til almennari undirstöðureglna, sem
verið getur að ekki verði ljóslega greindar í
siðareglunum sjálfum. Gildir hér það sama og
hið fyrrgreinda, að siðareglumar verða ekki
virkar, ef atriðin verða of mörg eða of flókin.
Sumar siðareglur lækna verða mjög tæknilegar
og fagmannlegar:
Göngum út frá reglu, sem er að finna í Codex
Ethicus: «Samhengi í meðferð sjúklinga er
æskilegt og ber að stefna að því» (7). Brezkar
reglur nálgast þetta með eftirfarandi orðum:
«It is good medical practice for one doctor
to be responsible for the overall management
of a patient’s illness» (8). Til þess að tryggja
þetta betur, má setja reglur um það, að læknir
megi ekki taka til meðferðar sjúkling, sem
þegar er í meðhöndlun hjá öðmm lækni
við sama sjúkdómi, nema með tilteknum
undantekningum (7, 8).
Aðra nálgun er að finna í bandarískum
siðareglum: «Once having undertaken a
case, the physician should not neglect the
patient, nor withdraw from the case without
giving notice to the patient, the relatives,
or responsible friends sufficiently long in
advance of withdrawal to permit another
medical attendant to be secured» (9). Á þessa
siðareglu má hins vegar líta sem útlistun
á siðfræðilegri meginreglu: «A physician
shall respect the rights of patients...» (10).
Siðareglan á sér einnig augljóslega rætur í
meginregunni um að standa við orð sín -
orðheldnireglunni, í almennu siðareglunni.
KOSTIR OG ÓKOSTIR SIÐAREGLNA
STARFSSTÉTTA
Þegar kannað er hvert hagræði eða óhagræði
er af siðareglum starfsstétta, þarf fyrst af
öllu að hyggja að því hvað er starfsstétt. í
Ensk-íslenzkri orðabók með alfræðilegu ívafi
(11) eru gefnar tvær þýðingar á enska orðinu
profession: 1. starfsgrein\ hvert það starf, sem
útheimtir tiltekna sérmenntun og 2. starfsstétt,
stétt. Þetta sýnir okkur greinilega, að þegar
við erum að skilgreina siðareglur lækna, erum
við að fást við tvö hugtök, sem í raun felast
bæði í erlenda heitinu: Annars vegar erum við
að víkja að læknum sem hóp, læknastéttinni,
einni heilbrigðisstétta. Hins vegar erum við að
tala um læknisstarfið sem hlutverk.
Starfsgrein hefir verið skilgreind þannig,
að hún sé «samansafn starfa, en þeir sem
gegna þeim, inna af hendi viss verkefni, sem
almennt eru metin í þjóðfélaginu og með
þessari starfsgrein afla þeir sér lífsviðurværis
á dæmigerðan hátt í fullu starfi» (12). Af
þessum ástæðum auðkenna félagsfræðingar
starfsskyldur oft sem «starfsstaðla».
Læknar eru þá samkvæmt framansögðu stétt,
annars vegar vegna þess að þeir hafa svipaða
menntun og hins vegar vegna þess að hlutverk
þeirra hafa ákveðna þætti sameiginlega.
Stéttir takmarka aðgang að störfum með
því að láta staðfesta, að umsækjendur hafi
aflað sér þeirrar hæfni og þekkingar sem
krafist er. Því til viðbótar að reyna að tryggja
starfshæfni, framfylgja starfsstéttir því, að
dæmigerðum skyldum og ábyrgð er sinnt,
þannig að þeir sem taka upp tengsl við
stéttaraðila, geti treyst þeim.
í siðareglur starfsstétta eru stundum settar
umgengnisreglur, sem varða samskipti aðila
innan stéttarinnar. í Codex Ethicus frá 1916
sagði í annarri grein: «1 viðurvist sjúklings
eða annarra en læknis, skal enginn læknir
fara niðrandi orðum um stéttarbræður sína,
jafnvel þótt ástæða kynni að vera til slíks»
(13) . Þessi grein var óbreytt í siðareglunum
frá 1918. í reglunum sem samþykktar voru
1944 er tilgreint atriði komið í fyrstu grein
svohljóðandi: «Læknum er ósæmilegt allt
niðrandi tal um lækningar stéttarbræðra
sinna, nema við lækna eina, en einkum þó í
viðurvist sjúklinga og vandamanna þeirra»
(14) . I reglunum, sem samþykktar voru 1967
segir síðan: «011 gagnrýni á þekkingu eða
læknisstörfum stéttarbróður er ósæmileg nema
við lækna eina» (15) og í núgildandi Codex
Ethicus segir, að lækni «ber að forðast að