Læknablaðið - 15.01.1990, Blaðsíða 9

LÆKNABLAÐIÐ
7
Örn Bjarnason
Siöamál lækna 2
SIÐFERÐISVIÐHORF OG SIÐAREGLUR
The ethos comprises those distinctive
attitudes which characterize the culture
of a professional group in so far as this
occupational subculture fosters adherence to
certain values and the acceptance of a specific
hierachy of values (1).
SIÐFERÐISVIÐHORF OG SIÐAREGLUR
Það ethos, sem hér er lýst og nefna má
siðferðisviðhorf stéttar, felur í sér tiltekna
arfieifð, hlutdeild í venjum og sameiginlegri
reynslu, svo og fylgi við ákveðið gildiskerfi.
Siðferðisviðhorf stéttar eiga upptök innan
stéttarinnar sjálfrar og eru einkum og sér í lagi
mótuð af þeim, sem á framúrskarandi hátt eru
tákn þessara viðhorfa, þeim sem hafa verið
fyrirmynd stéttar sinnar. Siðferðisviðhorf þarf
að greina frá siðareglum, sem ætlað er að hlúa
að og tryggja þessi sömu viðhorf.
Siðareglur staifsstéttar eru vel orðaðar
yfirlýsingar um starfssiðgæði, eins og það
horfir við stéttinni. Siðareglumar fá aftur þrótt
sinn úr þeim siðferðisviðhorfum, sem þeim er
sjálfum ætlað að dýpka og styrkja.
Um þær siðareglur, Codex Ethicus, sem
samþykktar voru 1978, er fram tekið að
þær séu ætlaðar læknum til leiðbeiningar og
stuðnings í daglegu starfi.
SIÐFRÆÐI OG SIÐFERÐI
Siðfrœði lækna getur ekki verið í andstöðu
við þá siðfræði, sem samfélagið hefir
tileinkað sér. Læknavísindin og læknislistin
eiga sín sérstöku siðfræðilegu vandamál
og þau verður að skoða í ljósi almennrar
siðfræði. Siðfræði lækna er kerfisbundin
viðleitni til að varpa ljósi á siðferðisviðhorf
og gera ítarlega grein fyrir heildarsýn og
hegðunarreglum læknastéttarinnar. Auðvitað
verður siðfræði lækna að taka tillit til ríkjandi
siðferðisviðhorfs: Hún leitast við að styrkja
siðferði, siðræna dómgreind og siðferðilegar
ákvarðanir lækna.
Siðferði læknisins liggur í vitund hans um það,
hvemig hann geti bezt nálgazt það verkefni
sem felst í starfsgrein hans, að lifa að fullu
samkvæmt siðferðisviðhorfunum. Siðferði
læknisins er geta hans til þess að breyta
samkvæmt samvizku sinni og til þess að taka
ákvarðanir með heiðvirð viðhorf að leiðarljósi
og af innsæi og skarpskyggni (2).
Frábmgðið því, sem er um siðfræði lækna, em
siðareglur lækna dæmi um raunhæfa tilraun
til þess að tryggja ákveðnar hegðunarreglur.
Ekki er þó ætlunin að staðhæfa þar um allar
siðferðilegar meginreglur, sem um er að
ræða og þar er heldur ekki ætlunin að þróa
siðfræðikerfi, eins og gert er í læknisfræðilegri
siðfræði.
Siðareglur lækna eiga að tryggja læknum,
sjúklingum og öllum almenningi stéttarstaðal
fyrir mannleg tengsl. Þær þarf að greina
frá landslögum. Reglumar eru fremur
leiðbeiningar en hömlur, en þær em einnig
notaðar af læknafélögunum til þess að tryggja
lágmarkshömlur og siðareglumar bægja oft
frá þörf ríkja til þess að setja lög um eða hafa
afskipti af læknisfræðilegum úrlausnarefnum
0).
SIÐAREGLUR LÆKNA
Læknastéttin eignaðist fyrstu siðareglumar
fyrir um 2400 ámm, trúlega fyrst allra
stétta. Ekki þarf að eyða mörgum orðum um
Hippokrates frá Kos, sem fæddist um 460
ámm fyrir Krists burð, enda þekkir hvert
mannsbam til hans. Sá eiður, sem við hann
er kenndur, hefir haft áhrif á allar siðareglur,
sem síðar hafa komið fram.
Textinn er svohljóðandi í þýðingu Valdemars
Steffensens læknis (3):
* Ég vil virða læknisfræðikennara minn sem
foreldra mína, taka þátt í lífskjömm hans
og, ef nauðsyn krefur, ala önn fyrir honum;
ennfremur vil ég virða afkvæmi hans sem