Læknablaðið - 15.06.1997, Blaðsíða 36

396
LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
Læknar sem bæði sinna stjórnunarhlutverki
og umönnun sjúklinga nota samkvæmt norskri
könnun mun meiri tíma fyrir sjúklinga en til
dæmis hjúkrunarfræðingar gera í sambærileg-
um stjórnunarstöðum og nota læknar þá einnig
minni tíma bæði til stjórnunar og til samskipta
við undirmenn.
Alþekkt er sú skoðun meðal lækna að þeim
beri að gera allt sem þeir geta fyrir sjúklinginn
og heilbrigðisyfirvalda sé að sjá um að fjár-
magna það. Það þýðir með öðrum orðum að
læknar vilja fyrra sig allri ábyrgð á rekstrar-
stjórnun á hærri stigum en missa þá um leið
íhlutunarrétt við ákvarðanatöku.
Stjórnendur eru oft boðberar válegra tíðinda
og reynist sú staða læknum erfið vegna þess
hversu samtvinnuð hlutverkin þrjú eru. Endur-
skoðun á rekstri stofnana undanfarin ár hefur
ef til vill sýnt betur en margt annað íhaldssemi
þeirra.
Læknar eru vanir að vinna undir miklu
tímaálagi og reyna að svara kröfum allra sem
til þeirra leita. Þetta gerir þeim erfitt fyrir að
gefa sig óskipta að stjórnunarverkefnum þegar
þess er krafist.
Læknum finnst oft erfitt að þurfa að stjórna
kollegum sínum og jafnframt erfitt að lúta
stjórn þeirra. Áhrif lækna í stjórnun hafa
byggst á sérþekkingu þeirra, læknisfræðinni.
Þeir hafa gert um það kröfu að sérþekkingin
veitti þeim stjórnunarlegt vald. Fjöldi stoð-
stétta með góða háskólamenntun er kominn
upp að hlið lækna og jafnvel upp fyrir þá hvað
þekkingu á takmörkuðum sviðum áhrærir.
Þetta gerir þeim erfitt fyrir að stjórna þeim
hópum á sama hátt og læknum hefur fundist
erfitt að stjórna kollegum sínum sem og að lúta
stjórn þeirra. Vandamálið virðist vera að lækn-
um gengur illa að viðurkenna sérstöðu stjórn-
unar og mikilvægi hennar. Sama er uppi á ten-
ingnum þegar valið er í stjórnunarstöður á
sjúkrahúsum. Þar vega fræðileg afköst meira
en stjórnunarleg.
Staðan í dag
Læknar eru enn sem komið er ótvíræðir fag-
legir stjórnendur í heilbrigðiskerfinu. Hins
vegar hafa rekstrarlegir stjórnendur komið
upp að hliðinni á þeim og setja faglegum
ákvörðunum ramma. Lítið hefur verið um það,
þó eitthvað vaxandi, að læknar taki nám er
snertir stjórnun og rekstur. Skortur á þessari
þekkingu hefur hugsanlega gert lækna seinni til
Tveir stjórar: Jóhannes Gunnarsson og Ólafur
Ólafsson landlæknir. Að baki þeim Sigurður
Guðmundsson. Ljósm.: Lbl.
að viðurkenna mikilvægi rekstrarstjórnunar í
heilbrigðisþjónustunni. Inni á sjúkrahúsum
eru læknar faglegir stjórnendur en hver og einn
sérfræðingur nýtur ákveðins klínísks frelsis.
Auk þess eru forstöðulæknar sviða á stóru
sjúkrahúsunum sem hafa rekstrarlega ábyrgð
og eru ábyrgir gagnvart stjórn og framkvæmda-
stjóra eða forstjóra. Utan sjúkrahúsa eru fáar
stjórnunarstöður með raunverulegri stjórnun-
arábyrgð eyrnamerktar læknum. Á heilbrigð-
isstofnunum utan sjúkrahúsa eru læknar í eigin
rekstri vitanlega ábyrgir fyrir honum. Á heilsu-
gæslustöðvum eru yfirlæknar stöðvanna for-
menn læknaráða en hafa ekki eiginlegt stjórn-
unarvald og hvorki ráðningarbréf né erindis-
bréf til stöðu yfirlæknis.
Áhrif lækna í heilbrigðiskerfinu eru ef til vill
hvað drýgst vegna ráðgjafarhlutverks þeirra
bæði í nefndum og ráðum og í þeim störfum
sem þeir gegna. Ýmislegt bendir til að trúverð-
ugleiki þeirra sé ekki lengur talinn sá sami og
var.
Hvað er til ráða
1. Stjórnunarnám verði hluti af grunnnámi í
læknadeild.
2. Læknar viðurkenni stjórnunarþáttinn sem
mikilvægan og að fagþekking þeirra með